Bij het invullen van de monitoringlijsten van de MCA werd mijn ergernis gewekt en daarom schrijf ik daar een blogje over.  Wicked problems suggereert wicked accountants. En ik voel me helemaal niet slecht, kwaadaardig, snood, ter kwader trouw enz….In 2014 werd in het rapport met de 53 verbetermaatregelen opgesteld.  De deelnemers van deze commissie hebben we in een eerder blog al eens tegen het licht gehouden. In 2016 doet de MCA (monitoring commissie accountancy) verslag van de stand van zaken rondom de invoering van de 53 maatregelen. In dat rapport van de commissie zat een bijlage met zelfbenoemde wicked problems. Het zijn dus niet de problemen die vernieuwingscommissie heeft bedacht, maar de monitoringcommissie doet een extra duit in het zakje.

Wat is wicked?

Eerst even over die term: wicked. Het doet je denken aan iets als de ‘wicked witches’.  De slechte heksen.  Als we dit woord opzoeken in vertaler dan komen we uit op deze worden: slecht, bedorven, boosaardig, hatelijk, kwaadaardig, snood, ter kwader trouw, vals. De slechte, bedorven, boosaardige, hatelijke, kwaadaardige, snode, kwader trouw en valse praktijken van de accountant. Het is alsof de accountant standaard in het rijtje van de BTW-fraudeurs, stelende penningmeesters of kilometermeters terugdraaiende autodealers wordt geplaatst. Om het in het Engels (doe graag mee aan de mode) te zeggen: ‘I bumps me against the chest.  Het staat me geweldig tegen dat ik met dergelijke lieden uit onze samenleving op één hoop gegooid wordt.

Wie zitten in de commissie? 

commissie

De MCA bestaat overigens uit 4 personen. Oudgediende Henk Scheffers RA (links) is met 70 jaar inmiddels in ruste. Overblijven voorzitter Ada van der Veer, diverse RvC’s en van huis uit een bankier. Daarnaast Prof. Dr. Van der Loo.  Hoogleraar in leiderschap en gedrag. Lijkt me een heel nuttige deelnemer. Dan Prof. Dr. Mr. Marcel Pheijffer. Hoogleraar accountancy en forensische accountancy (grappig dat de MCA meer forensische aanpak propageert). Wekelijks lezen we van zijn hand hoe hij over de misstanden in de accountancy. Op zich smullen,  leedvermaak is immers bekend vermaak, maar ook wel veel negatief geluid over het mooie beroep. Natuurlijk moeten misstanden aan de kaak gesteld worden, maar de beroepsgenoten vragen zich inmiddels wel af wat het beroep daarmee opschiet. Zorgt het voor een gezonde verbetercultuur? Ruimte voor kwetsbaar opstellen? En openlijk met fouten aan de slag gaan?  Iets minder masculien wellicht? Overigens ook de professor die deze week door de CBb opnieuw (een kleine beetje) terecht gewezen is bij een klusje van de professor zelf in Bussum. Misschien toch meer mens dan verwacht. Tenslotte, eindelijk een echte accountant. Iemand uit de praktijk. Carin Gorter RA. Afgestudeerd aan de RUG. Prima opleiding, vroeger de snelste manier om RA te worden. En werkzaam geweest bij Moret. Eén van de oudste kantoren van ons land. O, ja volgens LinkedIn is ze in 1994 bij de Rabo en toen ABN gaan werken. De laatste 23 jaar heeft ze naar alle waarschijnlijkheid geen verklaringen getekend, geen toetsing ondergaan en herkend ze de druk op het beroep hooguit van de zijlijn. Druk die zorgt voor verloop en voor stokken van de toestroom van nieuwe mensen. De druk die de recruiters nog harder laat werken.  Juist dat verdienmodel moeten we als accountantspraktijk eens tegen het licht houden. Een opvallend en redelijk succesvol kantoor als Afier heeft mensen die meerdere keren per week worden benaderd. Direct of indirect (vooral LinkedIn doet wonderen). Met de vraag of ze niet willen overstappen. Hoezo opleiden en meester-gezel-verhoudingen, waar de commissie de mond vol van heeft. De grote kantoren jagen gemiddeld genomen vele mensen uit het beroep en gaan nog harder op jacht naar de goede academicus of HBO-er. Of deze dat nu wil of niet.  Kortom de commissie met bankiers en twee hoogleraren. In de stukken van deze MCA is op voorhand veel vertrouwen hebben wel een opgave …. Zou er niet wat voor te zeggen zijn om ook mensen uit de praktijk mee te laten denken. Natuurlijk met een bewezen vernieuwings- of veranderingsdrang.

 profIk zou zeggen ‘niets menselijks is ons vreemd’

In december 2017 vraagt deze commissie CMA aan de kantoren van Nederland met een indrukwekkende vragenlijst de nodige zaken over de stand van de 53 maatregelen. Overigens via een waardeloos enquêtesysteem (evaluatie wordt op prijs gesteld en wij hebben onze verbeterpunten klaar liggen). Zoals in titel en inleiding aangegeven ga ik vooral in op het fenomeen ‘wicked problems’.  Ik zou dat gewoon verbeterpunten willen noemen. Misschien nog wel grote verbeterpunten of sectorbrede verbeterpunten. Als je deze doorleest zie je wel dat de punten op z’n mist met elkaar in verbinding staan. De verbeterpunten zijn de volgende zes:

 

  1. de effecten van het verdien- en businessmodel op gedrag en cultuur binnen organisaties waarin naast de wettelijke verplichte accountantscontrole ook andere diensten worden uitgevoerd;
  2. het partnermodel en het intern verrekenmodel tussen de advies- en controlepraktijk. Daarbij hoort ook het meenemen van de (regelmatig gespannen) relatie tussen de controle- en de adviespraktijk binnen  één  organisatie;
  3. het vinden van een evenwichtige en geloofwaardige balans tussen cliëntbelang en publiek belang. Het feit dat de gecontroleerde cliënt de accountant (opdrachtgeverschap) voor zijn diensten compenseert, blijft voor velen in het maatschappelijk verkeer een voortdurend punt van aandacht en discussie;
  4. de benadering door en de rol van de accountant ten aanzien van het fraudevraagstuk;
  5. onvoldoende eenduidigheid over het begrip en de duiding van (audit)kwaliteit;
  6. de gevolgen van de marktordening (oligopolie ‘Big 4’) en beperkte marktwerking.

Als je de bijlage 4 van het 2016 rapport goed doorleest (en dat moet wel als je de vragenlijst wilt invullen anders wordt het drijfzand of luchtfietserij). Dan ontstaat bij mij enige ergernis. En dat in het weekend voordat er gekozen moet worden voor een nieuwe voorzitter. Dergelijke ergernissen bevloeiden wel het afwegingsproces…:-). Moeten we niet eens een statement maken naar de gevestigde orde. En als je, zoals ik uit de regio komt welke bekend is vanwege ‘de opstand der braven’. Dan weet je wel dat het in de regionale aard zit om je kritisch op te stellen tegen over hautain leiderschap. Dienend leiderschap, zo prachtig door de huidige Paus in praktijk gebracht spreekt ook de Noordelijk calvinist erg aan. Dat is natuurlijk ‘doe maar gewoon dat is al gek genoeg’ wat cultureel de Nederland bij zich draagt. Terug naar de ergernissen:

A. Er worden stellingen betrokken als waarheid. Zaken worden benoemd zonder naar mijn mening duidelijke onderbouwing, minimaal wordt flink generaliseerd;

B. Er is herhaald sprake van een redeneren over kleine of kleinere kantoren dat zij hun zaken niet op orde kunnen krijgen.

We lopen er even door heen:

Ad A. Stellingen:

  • Assurancetak krijgt van adviseurs geen begrip voor maatschappelijke rol;
  • Gebrek aan innovatie omdat er geen aandacht of budget voor is
  • Adviseurs zijn vooral op hun eigen portefeuille gericht en verderop partners zijn als ondernemers per definitie commercieel gedreven
  • Ondernemers zijn alleen maar winst gerichte lieden (ondernemen is voor accountants een vies woord);
  • Discussies of Audit apart moet staan (audit only) worden vermeden (dilemma volgens transparantieverslag van Deloitte wordt geciteerd)
  • Tegenspraak wordt niet gewaardeerd
  • Onvoldoende mensen van niveau
  • Geen ruimte voor meester-gezel-verhoudingen
  • Door wie betaald bepaald als uitgangspunt te nemen kunnen accountants nooit kritisch zijn of eigenlijk niet onafhankelijk zijn;
  • Er wordt geen lering getrokken van incidenten uit het beroep (voorbeelden zijn DSB, Econcern, Landis en Vestia)
  • Accountants gericht op onderbouwing i.p.v. ontkrachten van een post
  • Accountants verwaarlozen hun vaktechniek
  • Schaalgrootte is nodig om aan alle kwaliteitseisen te voldoen

Als Afier zijn we op al deze punten kritisch. We zijn juist bijna 7 dagen in week doende om al deze zaken te voorkomen. Boeken af (als het moet) op opdrachten, stoppen duizenden euro’s in opleidingen off en on the job, hebben in Auditpraktijk 50% RA’s rond lopen, organiseren ruimte voor kritisch zijn, audit staat (zelfs fysiek) apart van non-assurance en advies, stoppen uren in innovatie en hadden zelfs vorig jaar 6 afstudeerders op 35 medewerkers (welk kantoor heeft ook 17%…?). Kortom we voelen ons wel een beetje in ons hemd gezet. Onderdeel van een probleem waar we juist tegen strijden en toch in meegezogen worden. En dat wordt nog eens versterkt door de opvattingen van de MCA over MKB-accountants….dat brengt ons bij punt B.

Ad B. De MKB-accountant onder de loep

  • De MKB-accountant wil vooral klantbelangen dienen. Klantverlies impliceert namelijk direct omzet- en resultaatverlies (geldt dat bij Big4 e.d. ook niet voor individuele partners? Kan bij een MKB-kantoor met 400 klanten niet makkelijker één klant gemist worden als bij Big4 één beursfonds of bancaire instelling?);
  • De MKB-accountant heeft veel meer hechter klantrelatie (en is daardoor niet objectief?);
  • Door niet van toepassing zijn van de gedetailleerde onafhankelijkheidsregels zijn bepaalde dienstencombinaties ongewenst (hebben we het hier over samenstel?);
  • In het MKB komt fiscale fraude veel vaker voor. De aandacht daarvoor is staande de praktijk onvoldoende (uit welk onderzoek blijkt dit? Is naast frequentie ook impact van belang in de afweging? Nogmaals wie staan er op het vliegveld van Panama City?).
  • Letterlijke tekst: ‘er wordt onvoldoende aandacht geschonken aan de schaalgrootte die in het niet-OOB-segment noodzakelijk is om aan alle kwaliteitseisen te voldoend (lees ik dat nu goed: impliceert dit dus: MKB-accountants kunnen niet, nooit of heel moeilijk voldoen aan regelgeving?)

Daarmee is de MKB-accountant de komende decennia dus altijd de gebeten hond in ieder NBA of AFM-onderzoek, ja, als MKB-accountant kun je toch niet voldoen. Lever toch je AFM-vergunning maar liever in. Lees ik hier de wens van de toezichthouder die zich opgezadeld weet met vele honderden accountantskantoren waar toch geen (direct) toezicht op gehouden kan worden.

Dit alles bumps me to the chest[1] om nog maar eens dat Engelse gezegde te citeren. Er is geen ruimte voor nuance, voor onderscheid tussen kaf en koren. Geen aandacht voor de hardwerkende accountant die serieus zijn of haar beroep wil uitoefenen. Geen aandacht voor de gevolgen van dergelijk weinig onderbouwde stellingen.

Voor de MKB-accountant is het nog een graadje erger. Je kunt zo lees je tussen de regels door als MKB-accountant eigenlijk niet meer mee komen. Vreemde is natuurlijk dat onze klanten niet voorkomen in de Panama Papers e.d. Natuurlijk komen wij ook bij MKB-bedrijven over de vloer waar ‘wel eens wat contant gebeurd’. Daar ben je alert op en daar ga je op zoek naar materialiteit, structureel werken en probeer je je klant te corrigeren.

De eerlijke op stevige grondwaarden gebaseerde accountant, die een kritische vriend van zijn klanten wil zijn voelt zich na het lezen van zo’n document onderdeel van een groep lieden met dubbele petten, zonder ruggengraat en met een lage moraal. En dat is niet hoe ik in het vak sta. Het is demotiverend! Dit zorgt er in de breedte niet voor dat de kwaliteit omhoog gaat. Hooguit dat alle windows worden gedressd. Vinken gezet, systemen volgepompt met screendumps, filmpjes en andere zaken. Is er dan echt sprake van intrinsieke motivatie om te werken aan verbetering van het vak.

Tijd voor een ander geluid. Over kantoren die het goed doen, die hun uiterste doen om klanten goed te bedienen en het publiek belang zeer hoog hebben staan. En tijd voor goede proporties. Tijd voor open aanpak van kwaliteitsverbetering. Met een daarbij passend, streng toezicht. Tijd voor een federatief model? Dat lijkt me een andere discussie….op naar 19 december.

[1] Bent u ook en liefhebber van krom Engels koop dan  de scheurkalender ‘make that the cat wise’.

 

pet

Stigmatiserende cartoons in FD…de MKB-accountant is als kritische vriend controleur en adviseur. Immers als je iets wilt afkeuren en je kunt geen alternatief aangeven (waar en MKB-ondernemer uit de voeten kan) wat voor waardering en kredietwaardigheid heb je als professional? De samenloop bestaat, het gaat erom hoe de accountants er mee om gaan. Daar zouden toetsers kritisch naar moeten kijken. En wel op een proportionele wijze. Dus van internationale taxhavens tot aannemertje die op zaterdagochtend een keuken heeft geplaats en dat contant heeft betaald gekregen.