Een blog over op 14 oktober 2021 overleden CDA-nestor Gerrit Schouten. Hij werd 94 jaar. Ik schrijf dit omdat Gerrit Schouten een voorbeeld voor politici van nu is. Wij hebben binnen het CDA de laatste 10 jaar nog regelmatig van zijn ervaring en inzichten mogen profiteren. Deze heer van statuur was in ieder geval een voorbeeld voor mij. Een heer in het politiek. 

Waarom was hij een voorbeeld? Als ik zijn levensgeschiedenis doorloop dan kan ik niet zeggen dat ik in zijn schaduw kan staan. Maar met zijn keuzes kan ik me zeker verbinden. Keuzes in leven, werk, bestuur en politiek spreken mij aan. In dit blogje daarom een eerbetoon aan deze eminentie van de Hoogeveense Christendemocratie. Gerrit Schouten is een man die ruim 2 decennia de Christendemocratie in Hoogeveen een gezicht gaf.

Naast mijn eigen waarneming en gesprekken met Gerrit Schouten, komt mijn informatie uit artikelen uit de Hoogeveensche courant, het archief van Lammert Huizing, het archief van de gemeente Hoogeveen en van de historische kring, het Nederlands Dagblad, gesprekken met Sytze Faber en oud-collega’s en de speeches van de burgemeesters bij zijn afscheid en huldiging in 1986.

Naar aanleiding van het overlijden van Gerrit Schouten had ik (ook) een gesprek met oud-burgemeester Faber, waar ik hier ook uit citeren mag. Faber is de enige burgemeester die nog onder ons is die met Gerrit Schouten gewerkt heeft. Sytze Faber roemde de goede samenwerking met Schouten. Een man van gezag, hij was altijd en overal correct. Correct in de omgang met voor- en tegenstanders, met coalitie en oppositie. Hij was beschaafd, trouw en uitermate betrokken. Een locoburgemeester waar je 100% op kon vertrouwen. Zijn betrokkenheid bleek uit de contacten die hij als wethouder en jaren daarna zeer trouw onderhield. Zijn betrokkenheid met de Molukse zaak stamt uit zijn tijd in Indonesië en de wijze waarop Nederland met deze rijksgenoten is omgegaan. ‘Wat ik me ook goed herinner is hoe trots Gerrit altijd op zijn 5 dochters was’.

Samenvatting

In de volgende paragraven beschrijf ik waarom oud-wethouder Schouten een voorbeeld voor (CDA-) politici mag zijn:

  1. Collegiaal en beschaafd werken
  2. Doorgaan in moeilijke tijden
  3. Ondernemerschap
  4. Aan de slag in ARP/CDA
  5. Cultuur en natuur
  6. Verbonden met zij in moeiten
  7. Aandacht voor minderheden
  8. Zoek de mens op en gebruik humor
  9. Openheid over moeiten in het geloof

H1. Collegiaal en beschaafd werken

Ook als ik bij de gemeente oud-collega’s (ambtenaren die met Gerrit werkten) vraag dan hebben ze het over de goede sfeer die heerste op het gemeentehuis. Het was tussen college en ambtelijke staf sprake van duidelijk rolverdeling, maar tevens was het sprake van collegiale verhoudingen. Wethouders zaten ook niet 1 termijn. Meestal zelfs 2, 3 of zelfs 4 termijnen zoals Gerrit Schouten. Daarmee is er veel meer verbinding ontstaan. Dat was eerder niet zo. Bij Lammert Huizing (in ‘Hoogeveners en anderen’) lezen we dat na het vertrek van Tjalma een minder regentesk tijdperk aanbreekt. Burgemeester Bakker zorgt voor nieuw elan, De Goede daarna voor meer democratisering. Meer inspraak voor de burgerij. De Goede was een bestuurder met veel aandacht voor menselijke verhoudingen. Iets waar Gerrit Schouten zich ook goed in kon vinden. In zijn eerste termijn 1970-1974 had Schouten met J.H. de Goede te maken. Daarna Mr. J.A. Oosterhoff, bestuurder en zelfs een soort moderne manager. Dit betrof de periode van 1975 tot 1984 en in de laatste 2 jaar werkte Schouten met burgemeester Sytze Faber.

Raad en college ‘Oosterhof’

Het CDA-burgemeestersechtpaar Martijn en Sytze Faber, naast hen Gerrit Schouten (ARP), Henk Diephuis (PvdA), Ger van der Haar (CDA) en de eerste vrouwelijke wethouder van Hoogeveen mevrouw Greet Drenth (VVD).

Met de komst van Sytze Faber krijgt het CDA een enigszins linkser CDA-er aan het roer. De jaren van de ARP-mannenbroeders lijken definitief voorbij. De gemotiveerde en in Den Haag de weg goed kennende Faber bracht nieuwe energie. Vermoedelijk had Gerrit Schouten als voorzitter van de selectiecommissie daarom zo voorkeur voor deze Friese CDA-dissident! Zelf was hij geen ‘dissident’ maar dat betekent niet dat je niet er van houdt het kleed eens goed op te schudden. In mijn fractie denk ik altijd, heeft er wel iemand een ongemakkelijke vraag gesteld…zo ja, dan weten we er ruimte voor ieders mening is geweest. Ook leren we hiervan dat je best links en rechts CDA kunt verbinden!

Plaatsvervangend burgemeester Gerrit Schouten hangt de nieuwe burgemeester Sytze Faber de ambtsketen om.

Historicus/journalist/archivaris Lammert Huizing schreef over Gerrit Schouten:  ‘Gerrit Schouten, Christelijk Gereformeerd en onberispelijk zakenman, ontwikkelde zich binnen enkele jaren tot een vooraanstaand lokaal politicus. Eerst als jong raadslid, later ook als wethouder. Een geboren bestuurder, die zo gerespecteerd werd, dat de gemeenteraad van Zuidwolde hem vroeg om daar burgemeester te worden. Schouten had het graag gedaan, maar had juist voor vier jaar zich weer kandidaat gesteld als wethouder van Hoogeveen’. Hieruit haal ik ook de commitment van Gerrit Schouten. Loyaal aan zijn taak in Hoogeveen. Respect kunnen verdienen door respect te geven. Daarin was Gerrit Schouten een voorbeeld. Zeker ook voor politici van vandaag. Duizenden moties in de Tweede Kamer in dienen om in de pers de show te stelen of de ander zwart maken om zelf de pers te halen of op social media je volgers te ‘plezieren’. Natuurlijk komt Gerrit Schouten uit de tijd van de verzuiling. Hij zat in de CGK-zuil (Gereformeerde zuil), maar stond daar ook boven. Een mens telde, kom daar in de tijd van de dor algoritmes bepaalde bubbles nog maar eens mee. Leerzaam om de mens te zien en niet de post op twitter of facebook. Schouten, zo sprak zijn kleinzoon Wouter op de uitvaart, ging graag naar de markt. Iedere week! Hij haalde dan een bloemetje voor Annie, maar hij sprak ook graag met de mensen die hij daar ontmoete. En echte gesprekken die hij voerde. Zouden we anno 2021/2022 ook weer moeten doen…

H2. Doorgaan in moeilijke tijden

Gerrit Schouten wordt in 1927 geboren in Utrecht. Hij is 17 jaar als hij eind 1944, samen met een kameraad, door de linies naar bevrijd België sluipt. Een mulo-student die een held wil zijn? Schouten zegt daar in het Nederlands Dagblad van 2005 over ‘Een kwajongensstreek, ik kan wel hoogdravend zeggen dat het pure vaderlandsliefde is geweest, maar dat is opgeklopt. Thuis – ik kom uit een christelijk-gereformeerd nest – werd de liefde voor vorst en vaderland er met de paplepel ingegoten (later mag hij Beatrix en Bernhard ontvangen in Hoogeveen!). We werden opgefokt door radio Oranje. Ik was de jongste uit een gezin van twaalf kinderen. Twee broers zaten bij de ondergrondse. Straks is de oorlog voorbij, dacht ik, en dan kunnen zij er wel veel over vertellen en ik helemaal niets. Ik was nogal avontuurlijk ingesteld, schreef een afscheidsbrief aan mijn ouders en ben toen met een vriend op pad gegaan. Een dappere daad? Schouten wil er niets van horen. ,,Nee hoor, wij moeten niet een pluim op onze hoed gestoken krijgen, alsof wij flinke kerels waren. Op de dag van vertrek wilde ik ’s avonds wel op mijn blote knieën terug. Ik was nogal gehecht aan mijn moeder. Maar ja, het werkt als een eendenfuik: je kunt er wel in, maar niet meer terug.”

Schouten sluit zich aan bij de door Prins Bernhard opgerichte Stoottroepen. Door de Engelsen spottend de ‘Dutch Underground Troops’ genoemd. Met een stengun en een (zwaardere) brengun gingen deze 600 Nederlanders op pad. Van hen sneuvelden er 103 en Gerrit Schouten ontsnapte zelf ook een aantal keren ter nauwernood aan de dood. Hij maakt de bevrijding van Zuid-Nederland mee, vervolgens een deel van Duitsland. Eerst werden de troepen ingezet in Kleef, waar ze het Reichswald zuiverden. Daarna staken de soldaten bij Emmerich de Rijn over en vocht hij in de Achterhoek. Schouten was een van de bevrijders van Beek, ‘s-Heerenberg, Didam en Zetdam. Schouten noemt zichzelf een kindsoldaat. Een 17-jarige die deed wat hem was opgedragen. En voor de Engelsen, die hen als amateurs zagen, waren ze kanonnenvlees. Schouten spreekt respectvol over Prins Bernhard die de mannen voorziet van echte wapens en uniformen. Bij de bevrijding van Heerenberg krijgt hij van de prins een speldje in de vorm van een margriet. Als de prins jaren later Hoogeveen bezoekt zal Gerrit Schouten dit speldje dragen en komen de mannen in gesprek.

Na de bevrijding is het echter nog niet voorbij met de oorlog. Nog maar net achttien jaar oud ging Schouten met de eerste de beste boot mee naar Indië. Hij vocht er op het eiland Banka, tot hij tijdens een vijandelijke aanval, toen hij dekking zocht, met zijn hoofd tegen een paal sloeg. Met een schedelbreuk lag hij maanden in het hospitaal. In 1947 zette Gerrit Schouten een punt achter zijn militaire loopbaan. Hij was een oorlogsveteraan van nog maar twintig jaar oud. Wel een veteraan die in de bevrijding van Nederland en zeker ook in Indonesië grote ellende had gezien. Strijdmakkers die voor zijn ogen stierven. In het ND van 2005 is de kop van het artikel dan ook: ‘Het is nog elke dag oorlog’. Het zou hem zijn hele leven bezig houden.

Later kom ik nog tot de ontdekking dat Gerrit Schouten niet lid geweest is van zo maar een legeronderdeel. Van wat genoemd werd de ‘knokploeg Margriet’.

Hier is Gerrit in 2011 bij de overdracht aan de rode baretten in Assen. 

Achtergrond Stoottroepen ‘Margriet’

De Knokploeg ‘Margriet’ is voortgekomen uit leden van het verzet in de Tweede Wereldoorlog. Zij opereerden namens de top van de landelijke knokploegen in Brabant en hebben mede geholpen aan de bevrijding van Den Bosch, Wamel, Oss en Boven- en Beneden Leeuwen. Naarmate de bevrijding van Zuid-Nederland in 1944 naderde, leefde er bij veel verzetsstrijders het verlangen na de bevrijding de strijd tegen de Duitse bezetter voort te zetten, totdat geheel Nederland bevrijd zou zijn. Dat resulteerde in september 1944 in de formele opdracht van Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard tot de vorming van een militair verband, bestaande uit personen die actief betrokken waren bij het gewapende verzet. Het Regiment Stoottroepen werd opgericht en groeide sindsdien uit tot een volwaardige eenheid van de Koninklijke Landmacht. Diverse Landmachteenheden hebben de traditie van de Stoters en Stoottroepen voortgezet. Sinds 8 oktober 1994 zet 11 Mortiercompagnie Luchtmobiel uit Assen de traditie als ‘Margrietcompagnie’ voort. Aangezien de Mortiercompagnie nu opgeheven wordt gaat de traditie over naar een andere Luchtmobiele eenheid, Charlie.

H3. Ondernemerschap

Na de oorlog pakt Schouten een heel ander vak op. Hij wordt opticien. Na een opleiding begint hij in Heerenveen en later in Hoogeveen. Uiteindelijk weet hij 5 winkels te openen en beleeft succesvolle jaren als ondernemer. Het ondernemerschap gaat hem in zijn jaren in de politiek ook nog van pas komen. Zo zal hij altijd alert blijven op de financiën. Dat spreekt mij als ‘financial’ ook erg aan. Maar dat wil niet zeggen dat we geen dromen, visies of plannen mogen hebben. Ondernemerschap is plannen maken, plannen ten uitvoer brengen en geld aan overhouden c.q. geen (langdurige) verliezen leiden….

H4. Aan de slag in ARP/CDA

Het is 1966 als Gerrit Schouten voor de ARP in de gemeenteraad verkozen wordt. Vanaf 1970 tot 1986 is hij ook wethouder. Ook, want in die tijd zaten de wethouders ook in de raad. De anti-revolutionaire partij was zijn partij, zoals vanaf 1981 het CDA zijn partij zou zijn. Pro religione et libertate. Voor geloof en vrijheid. Dat spreekt mij aan. Bijzonder was ook het ARP-congres in Hoogeveen. Zeker omdat de ARP zicht toen profileerde als ‘evangelische volkspartij’. Wat een prachtige subtitel. Het paste ook bij de jonge Gerrit Schouten. Evangelie en de mensen!

In de jaren 60 van de vorig eeuw zien we nog wel veel mannen in zwarte pakken bij de ARP….Ook spreker Gerrit 

ARP als Evangelische volkspartij, spreekt mij erg aan

Van gemeenteraad naar college. Het is juli 1973 als het college, de bodes en de gehele raad van Hoogeveen op de foto gaan in de burgerzaal. Op de achtergrond de verdieping met kantoren die er nog steeds zo zijn. Gerrit Schouten zit helemaal links op de foto. Hij zit in zijn eerste termijn als wethouder. Het college wordt aangevoerd door burgemeester J.H. de Goede. Naast Gerrit Schouten zit wethouder Jos van Aalderen, de Goede, secretaris Geldhof, wethouder Blokzijl en wethouder Huisjes. In de gehele raad twee dames. Mevrouw Flore (PvdA) en mevrouw van Velthooven (ARP/CDA). Wil Flore was daarbij het eerste vrouwelijke raadslid in Hoogeveen. En raadslid van Velthooven werd schandalig door de ARP-mannen aan de kant gezet bij een volgende verkiezingen. Dat is gelukkig ook verbeterd….

H5. Cultuur en natuur

In het kwartaalblad van het Drentse Landschap van juni 2014 word de dan nog altijd zeer actieve tachtiger geïnterviewd. Zijn voorliefde voor kunst en natuur komt nadrukkelijk aan de orde. Gerrit Schouten vertelt over zijn liefde voor de natuur, maar ook dat in de opbouw na de oorlog er gebrek was aan financiële middelen. Dat daarom de natuurlijk misschien wel iets te kort kwam. De vele kunstwerken in hun bungalow aan de Eddingtonlaan in Hoogeveen vallen de journalist op. Schouten geeft dan ook aan dat hij bestuurlijk altijd cultuur (en niet natuur) in zijn portefeuille had. Hij had zich bemoeid met de culturele prijs van Drenthe, maar ook met de beeldentuin bij de Tamboer. Schouten benadrukt nog maar eens dat hij vanuit zijn zakelijke achtergrond altijd wel op de centen gelet heeft. Zoals gezegd een voorbeeld voor allen. In 2021 zou hij zeker voor ‘brede welvaart’ en de  ‘SDG’s’ zijn geweest.

H6. Verbonden met zij in moeiten

Of het met zijn tijd in Indonesië te maken heeft kunnen we raden, maar de Molukse bevolking in Hoogeveen ging Gerrit Schouten erg aan het hart. Hij heeft ondermeer bijgedragen aan de tot standkoming van het gebouw Salawaku. Schouten werd hij altijd geprezen als er een bijzondere activiteit was. Hij was tot voor enkele jaren altijd als speciaal genodigde samen met zijn echtgenote op het jaarlijks Kerstdiner voor de Molukse ouderen. Gerrit Schouten is zo betrokken bij de Molukse zaak dat hij al in 1950 met anderen  de stichting; Helpt Ambon in Nood’ opricht. Van 1950 tot 1982 zal hij bestuurslid van deze stichting zijn. Deze stichting had ondermeer als doel om jonge Ambonezen in Nederland te laten studeren. Gerrit Schouten was dus in al zijn perioden als wethouder nauw betrokken bij de Molukse zaak, hij claimde deze post in ieder college waar in kwam. In de rouwadvertentie op woensdag 20 oktober 2021 van de Molukse gemeenschap staat ‘een barmhartige Samaritaan is heen gegaan’. Hier staat hij met Annie op de foto bij de opening van Stichting Salawaku:

 

 H7. Aandacht voor minderheden

Ook andere minderheden krijgen van deze wethouder volop aandacht. Daar moeten we in 2021 een voorbeeld aan nemen. Gerrit Schouten was niet alleen in woord maar ook in daad actief. Hij nam zitting in de VNG-minderhedencommissie.

Welkom van Vietnamese bootvluchtelingen in Hoogeveen in 1980

Op bezoek bij de Turkse arbeidersvereniging

Op een feestelijke markt met een vrouw in een sarong

Op de Pasar Malam rond gereden in een riksja

H8. Zoek de mens op en gebruik humor

Natuurlijk liggen er geen foto’s in het archief van moeilijke tijden, lange vergaderingen of hevige discussies. De foto’s gaan over de wethouder die op vele verschillende momenten de sfeer proeft. Natuurlijk in onberispelijk kostuum.

Schouten was een bestuurder met aanzien, maar ook niet zonder humor. Gepaste humor dat zeker. Zo weten we dat bij een van zijn herverkiezingen hij de slogan gebruikte die een glimlach op ons gezicht doet verschijnen: ‘Maak geen fouten, stem op Schouten’. Ook daar kan ik me in vinden en dergelijke grappen mag ik graag maken…

 

 H9. Openheid over moeiten in het geloof

We wisten al dat de oorlogen een grote indruk op Gerrit Schouten hebben gemaakt. Thuis praatte Schouten niet zoveel over de oorlog. Het was de tijd van de wederopbouw, van niet praten, maar doen. Hij beweert wel altijd over zijn ervaringen te hebben gepraat, vooral met zijn vrouw. ,,Maar altijd in algemene zin, nooit in details.” Tijdens zijn arbeidzame leven merkten anderen weinig van zijn oorlogsverleden. ,,Maar ik voelde me kwetsbaar, gauw van slag. Ik wist mezelf bij elkaar te houden.” Tot er in 2008 kanker bij hem werd geconstateerd, waarvan hij volledig genas. Toen kon hij niets meer ophouden. Alle zelfbescherming viel weg. Hij lag nachten wakker, raakte in paniek, kende onpeilbaar diepe momenten van angst en eenzaamheid. ,,Ik was de weg volledig kwijt.”

‘Zestig jaar later worstel ik nog altijd met de oorlog. Wat toen is gebeurd, herleeft vaak. De oorlog is een schaduw over mijn leven. Wat blijft knagen, is de vraag of ik wel mensen had mogen doden. Hoe zal de afrekening na dit leven zijn? Dan zijn er die zeggen dat ik het anders moet zien. Ik streed immers voor een goede zaak. Dat zijn prachtige woorden, maar als je voor de Here moet verschijnen, heb je daar helemaal niets aan. Hier wreekt zich mijn bevindelijke opvoeding. Er is altijd een stemmetje dat ‘ja, maar’ zegt.’ In het ND wordt hem gevraagd of hij op dit punt rust kan vinden bij God. Schouten zucht. ,,Een directere vraag kun je niet stellen. Op grond van zijn Woord mag ik geloven dat Hij mij vergeeft. Maar je dat eigen maken, is een ander verhaal. Als het gewone leven rustig voortkabbelt, heb ik geen last van deze prangende vraag. Maar op de moeilijke momenten, heb ik mijn twijfels. Door mijn geloof zou ik moeten zeggen dat zijn genade mij genoeg is. Daar moet je het mee wagen, maar dat lukt me niet altijd.”

Daarmee was de trouwe kerkganger en de overtuigt Christendemocraat ook weer een mens van vlees en bloed. Een mens dat successen mocht vieren, land en gemeente Hoogeveen mocht dienen, maar ook een mens met trauma’s die hij een leven lang met zich mee moest dragen. Dat je moeilijke momenten kent in het leven en dat ook durft te benoemen dat spreekt me aan. Toch is het mooi om te kunnen getuigen met de tekst: ‘uw Genade is mij genoeg’. Dat is dan ook waarop we als Christenen mogen vertrouwen. De levensgeschiedenis van Gerrit Schouten leert ons dit.

Uiteindelijk komt dan zelfs de koningin (toen nog prinses) een keer op bezoek…..