Och, wat een mooi moment als je bezig bent met de toekomst van Hoogeveen, om dan te lezen wat de gemeente Hoogeveen voor plannen in 1963 had….en wat er van terecht gekomen is…

Voor mijn blog over Hoogeveen 2050 heb ik bij boekhandel de Woudduif in Hoogezand het boekje ‘Hoogeveen dynamische kern in Drenthe’ opgedoken. Schreven door H.J. Stuvel uit Voorburg. Deze heeft het blijkbaar ook laten drukken bij Drukkerij Trio te ’s Gravenhage.  Even deze man nagelopen. Journalist, schrijver van het boek ‘de geschiedenis van Voorburg’ en nog wat meer boeken, maar ook perschef van het rijksbureau voor monumentenzorg. In die tijd. Hij was blijkbaar de meest geschikt auteur om namens burgemeester drs. J. A. Bakker en zijn college een PR-boekje over Hoogeveen te schrijven.  Bakker is een ARP-er die maar 4 jaar (1959-1963) in Hoogeveen actief is, hij verhuist dan naar Den Haag eerst als staatssecretaris en dan twee termijnen tot 1971 als minister. Eerst op economische zaken en dan vier jaar op verkeer en waterstaat. Hij is dan tevens vice-premier en doet Suriname en de Antillen  d’r even bij…In Hoogeveen had hij het vooral druk met de Boerenopstand in Hollandscheveld, de aanleg van de A28 en de komst van een theater: de Tamboer….

tamboer

 

ontwerp van de Tamboer (nu ‘oude’ zaal).

Men worstelde in die tijd met sterke groei van de bevolking te maken. In 1951 verwachte men een groei die uit zou komen in 1970 op 26.000 inwoners. Dat ging flink over de kop. In 1963 heeft men al bijna 30.000 inwoners. In het jaar 1962 is Hoogeveen de snelst groeiende gemeente van Nederland! In het kalenderjaar 1963 bouwde men meer dan 1.000 woningen. Nu verwacht men in 1975 op zo’n 40.000 inwoners te behalen.  In korte tijd stampen de Hoogeveners diverse woonwijken uit de grond. Wegen worden aangelegd, nieuwe ringweg, viaducten (o.a. de Koppeling) en omleggen van snelweg en de Hoogeveense vaart. Nieuwe wijken in plan Zuid, Krakeel en op termijn de Weide. Dat wil zeggen het stuk tussen A28 en Kinholtsweg. Die overigens nog niet is ingetekend op het ontwerp…en een nieuw industrieterrein de Wieken…Belangrijk uitgangspunt voor de gemeente was de gelijke tred tussen industrievestiging en woningbouw. Hoogeveen van veen naar industriestad. Straks meer daarover…

Stuvel schrijft zeer enthousiast en optimistisch over Hoogeveen.  Een aantal zaken wil ik u voorleggen.  De geschiedenis en dergelijk moet u zelf maar lezen. Het gaat mij om de (economische) plannen van destijds. Hoe wilde men in 1963 van Hoogeveen een aantrekkelijke gemeente maken…

Bentinckspark

Wat mij op viel was in de aantrekkelijke stad ook toen al het Bentinckspark genoemd werd. Nieuwe wijken monden via groenstroken uit in het groene hart: Bentinckspark. Geen woningen ondanks de groeiende behoeften, maar een recreatieve bestemming. Zowel passieve als actieve voorzieningen. Een groot openlucht-zwembad. Maar ook sportvoorzieningen voor voetbal, tennis, hockey, korfbal, volleybal (?) en een ijsbaan! Dat is een vooruitziende blik…! Er zijn plannen voor een royaal sportstadion en een moderne sporthal….hé? 1963? Dat zou 2015 kunnen zijn.

Onderwijs

Stuvel schept nog wat op over het onderwijs: Het Menso Alting Lyceum tevens Middelbare Meisjesschool heeft maar liefst 500 leerlingen. Twee technische scholen. Drie ULO-scholen, lagere en middelbare landbouwschool, een middelbare handelsavondschool en twee scholen voor nijverheidsonderwijs aan meisjes…

Bloeiend verenigingsleven

Sportverenigingen met honderden leden. Extra aandacht voor de Generaal Crerartocht. Internationale wandelmanifestatie.  Crerar is in 1962 zelfs ereburger van Hoogeveen geworden! Toonkunstavonden, O&O (ontwikkeling en ontspanning), Combinatie van Hoogeveense Industrieen houdt lezingen in de wintermaanden. Dezelfde industrieën hebben 100.000 gulden toegezegd voor het nieuwe cultureel centrum de Tamboer. Kosten 1,5 miljoen. Met maar liefst 600 stoelen! De plannen liggen klaar zo schrijft Stuvel!

Winkelhart anno 1963

Hoogeveen is een streekcentrum voor ongeveer 100.000 inwoners zo schrijft Stuvel! Grote markt waar ver achter Staphorst mensen naar toe komen. Een prachtig centrum na de demping van de vaart in het centrum. Stuvel noemt vanuit het winkelbestand voor ‘de warenhuizen, supermarkets en enige grote textielzaken’. Daarvoor kwam men naar Hoogeveen. Een nijvere gemeente waar het goed wonen en werken is….

centrum kruis

het kruis, nu rotonde bij Huis met de Duivengaten, Snackbar Whipinn, Schippershuus etc.

ontwerp hoofdstraat

 

Ontwerp van de hoofdstraat….geen Cascade te zien.

Natuur

Hoogeveners zijn volgens Stuvel zeer begaan met de natuur. Natuurliefhebbers. Er zijn dan ook grote plannen voor groenstroken, trapveldjes en faciliteiten voor dagrecreatie nabij Hoogeveen. Waar zijn deze plannen gebleven? Recreactiepark Toldijk/Spaarbankbos? En het project Siberië. Men Heidemij is een ambitieus plan voor dit ‘gehucht’ uitgedacht. Toldijk heet in de plannen ook wel ‘micro-Drenthe’. Toldijk krijgt mini-spoorbaan, motel, speelweide, manage, midgetgolf, verkeerstuin, openluchtmuseum, kanovaart in het oude Diep, camping…. Zou Gert Jan Kreeft dat wel weten..? O ja, men moest nog wel even met Ruinen eens worden omdat grootste deel op de grond van de gemeente Ruinen lag…bij Siberie wilde men een groot meer aanleggen. Ook om zand te winnen voor de komende industrieterreinen. Met een restaurant, kinderboerderij en een jongensdorp (?).  Op termijn zouden beide projecten naar elkaar toe kunnen groeien…Stuvel haalt nog even aan dat van Gogh ook erg kon genieten van de natuur rondom Hoogeveen…

Economie

Stuvel weet het Hoogeveen wordt economisch beheerst door ‘aanwezigheid van een gezonde en behoorlijke geschakeerde industrie’.  Hoogeveen had zich van handelscentrum (en niet in auto’s) naar een door centrale overheid gestimuleerde industriestad. Begonnen in Zuid-Oost Drenthe als onderdeel van de ontwikkelingsplannen voor gebieden met achterstanden (1949-1950). Doel opheffen van de structurele werkloosheid in die gebieden. What else is new? Na de oorlog trokken vele (aangemoedigd door verhuispremies) naar de randstad en dat was volgens Den Haag geen goed idee. Vanaf 1957 wil met grote bevolkingscongesties in ‘het Westen’ voorkomen. Dan liever werk naar de regio’s brengen….Hoogeveen had 10 jaar voor 1963 daar een goede vooruitziende blik gehad. Hoogeveen had na  de oorlog volgens Stuvel: ‘stempel van veenkoloniaal dorp waar armoe en werkloosheid troef waren’.  Hoogeveen het Detroit van Nederland…logische bedrijven waren blikfabriek Drenthina (melk van de zuivelcooperatie moest in blikjes) en Lucas Aardenburg. De conservenfabriek. Eten uit een blik of pot. Boost voor dit bedrijf was de overname de Unilever. Later zou dat overigens ook het einde van deze werkgelegenheid betekenen! Unilever bouwde gelijk twee grote fabriekshallen op 10 ha. Daarbij de grootste diepvrieshal van Europa! Met 1000 de grootste werkgever. Dan Drenthina met 800 en Philips met inmiddels 600. Op 8 april 1959 werd Hoogeveen weer vanuit het Rijk aangewezen als Industriekern voor 1960-1965. Waarom?

  • Explusie van arbeidskrachten uit de landbouw (redelijk ongeschoold)
  • Voordurend geboorte-overschot (hoger dan in de rest van Nederland) en de geboortegolf van na de oorlog die aan het werk moet…(vaak redelijk technisch geschoold).
  • Gering animo voor migratie of emigratie

Stuvel analyseert het arbeidspotentieel. Er is sprake van ‘grote terugloop in het aantal ongeschoolde arbeidskrachten’ dus een trend naar goede werknemers voor (mogelijke) bedrijven! Hoogeveen vind zichzelf slim omdat ze veel verschillende industrieën heeft binnen gehaald en daarmee variatie heeft en minder afhankelijk is. Veel kansen om verder op de maatschappelijke lader te komen schrijft de heer Stuvel. Pas op pagina 54 komen voor het eerst het woord ‘dienstensector’ tegen. Men wist daar dus blijkbaar wel van.  Hoogeveen terecht aantrekkelijk doordat het op splitsing van vaarwegen en autowegen ligt. O ja, Stuvel vermeld vol enthousiasme de komst van een airstrip. Als tweede een royaal industriepark met mogelijkheden om bedrijven te bouwen en ten derde het reeds genoemde ‘arbeidsreservoir’. Vreemd woord voor inwoners die aan het werk willen…De werkkrachten (letterlijke tekst) zijn zeer ‘industrie-minded’. Wat moet ik me daar nu weer bij voorstellen…!! Er zijn plannen voor het opzetten van een stichting HTS. De autochtone bevolking accepteert de ‘importbevolking’ zonder spanning…

kappa

Nu Kappa

lucas

Lucas Aardenburg, nu mooie woningen op ‘Plan Aardenburg’

philips

 

Philips, nu Hoomark door actie van Urlings en zijn team in 2004

Hier komt d’r nog een: het gemeentebestuur al het mogelijke doet om in industriekringen een goede naam te verwerven. Het streeft er naar binnenkomende aanvragen voor industrievestiging zo snel mogelijk af te handelen. Bouwpakket anno 1963! De relaties zijn prima. Twee maal per jaar is de combinatie van hoogeveense industrieën te gast op het gemeentehuis…dat is niet erg intensief.

Stuvel sluit van met ‘hoe het met de industrie in Hoogeveen in de toekomst zal gaan is natuurlijk moeilijk te voorspellen.’ Productiviteit per medewerker zal worden opgevoerd door diepte-investeringen schrijft hij als potentiële uitdaging. Dit moet voor Hoogeveen een aansporing zijn om alle zeilen bij te zetten. Stuvel had blijkbaar nog geen weet van globalisering en de goedkopere arbeidskrachten in het oosten van Europa of China en de rest van Zuid-Oost Azië.

Positief is zeker het ombouwen van de mentaliteit van ‘het is Hoogeveen maar’ naar enthousiasme over Hoogeveen. Geloof in eigen zaak! Die oppepper kunnen we anno 2015 ook goed gebruiken. En zouden ook wij ons moeten richten op rijksinvesteringen? Misschien moeten dreigen massaal vanuit het Noorden naar het westen te verhuizen…..dan is Vierkant Voor Werk zo rond J

Grappig is dat Stuvel een analyse van het bedrijfsleven in het boekje heeft gezet. Ik weet helaas niet alle bedrijven te plaatsen, misschien dat ik daar nog eens hulp bij kan krijgen…maar zo zie ik het:

No Bedrijf Nog in Hgv? Situatie 2015
1 J. Bakker betonfabrieken en bouwmaterialenhandel NV Ja Overgenomen door Ubbens en nu NVB-Bakker-Hoogeveen
2 v/h Gebr. Klijnsma NV
3 Fa. Schuinder en Zoon Ja Nog steeds stucadoorbedrijf in Hoogeveen van Teo Schuinder?
4 D van Genne
5 C. Pet NV Ja
6 Fa. J. Slingenberg
7 Timmerfabriek Zwiers en Zn
8 Zwabo Timmerfabriek
9 Fa. R. van Aalderen en Zn
10 Post en Zn NV
11 NV Houthandel Robaard en de Jonge
12 Veco NV
13 Kwak en Hensens Borstelfabriek Ja
14 Lip’s speelgoed en houtwarenindustrie
15 Rundervoort & Biemholt
16 Fa. P. Cramer
17 Loonconfectie ‘Marty’
18 NV matrassenfabriek ‘Geka’
19 Van Dijk Bootsma en Co.
20 NV Eerste Hoogeveensche Wasch- en Strijkinrichting ‘Ehwes’
21 Mogambo Couture
22 NV Herenkledingfabrie C.E.Grol en Zn.
23 NV Agrarische Unie Ja
24 NV Zwartsenberg Kunstmest
25 Drentsche kweekerij en zaadhandel
26 Fa. Zaadhandel A. v.d. Wal Ja
27 Landbouwbank
28 Fa. R. Boesjes
29 Fa. R. Loopers
30 Fa. R. Reinders en z.
31 Meppelink A. Fouragehandel
32 Veenkoloniale kunstmest en kolenhandel NV
33 Koudijs Voederfabriek fil.
34 NV Rubberfabriek ‘ruma’ Ja Zeker nog, ondanks diepe dalen in jaren 80 nu een succesvol bedrijf.
35 Lederwarenfabriek ‘Hamo’ NV
36 Fa. Evenblij
37 Hoogeveensche Matrassen Industrie NV
38 Landbouwmachinefabriek Sterbo
39 Constructiewerkplaats Jan Volwater
40 NV Lichtwerk
41  Ned. Standard Electric Mij. NV
42 NV Constructiebedrijf de Eersteling
43 NV Metaalwarenfabriek Drenthina Ja Nu onderdeel van Ardagh
44 Aluminiumfabriek Hoogeveen NV
45 Carrosseriefabriek Hoogeveen NV
46 Kip Kampeerwagens NV Ja Zeker na 2 faillissementen nu innovatief bedrijf gericht op meer dan kampeerwagens. Zoals Kip Care BV
47 NGF NV Ja Verhuist, maar nog steeds actief.
48 Fa. H. Fictorie Ja Slump Fictorie van Harmen Slump, nu ook in zonnecollectoren!
49 Fa. Bouwmeester en mager
50 Philips Gloeilampenfabrieken
51 NV Yankee-Rijwielindustrie
52 Fa. G. Schepers en Zn.
53 NV Motorkracht
54 Moffel en Moderniseerinrichting G.H Spruyt en Zn. Ja Nu Spruyt Coatings
55 Metaalbedrijf Kevo
56 NV Imminga Carrosserie uitdeuk en spuitbedrijf
57 J. Kruit Carrosserie uitdeuk en spuitbedrijf
58 NV Kartonnagefabriek Rocarto
59 Debée Golfcarton en papierwaren NV Ja Gefuseerd met Nazeppo, nu Kappa Golfkarton
60 Nazeppo Cartonnagefabriek en drukkerij Ja Zie hier onder
61 NV Spinnerij Roombeek
62 Gemeentelijk Gas- en waterbedrijf Ja? Nu Electrabel?
63 Lucas Aardenburg NV
64 Hemi-Rijma NV
65 Coop. Fabrieken van Melkproducten Ja Nu DOC en een grote werkgever in Hoogeveen e.o.
66 Enter’s Roggebroodfabriek
67 Fa. W. Jonker en Zn.
68 Steenbergen A. NV
69 Fa. Bramer en Broekema Broodfabriek
70 Fa. D. Faber, roggebrood Ja Faber’s Bakkerijen aan ’t Haagje!

 

Interessant wat er te zeggen valt over ‘Industrieel Hoogeveen’ in 2050? Wat is er gebeurt met TVM, Unigarant, Hoomark, Vepa, Fokker, Rovecom,Visual Media, DotSolutions, Zorgon, Zorgzaak, De Jong en Laan, Rabobank of al die andere bedrijven in Hoogeveen…?

standard electric

Voorbeeld toen Ned. Standard Electric NV, nu eigendom van Harm Swarts en verhuurd aan organisatiebureau ’t Noord/Movies United en vanaf 1 maart DolSolutions (webbouwer). Van Electra naar Electronisch…? Het pand bleef staan, maar veel veranderde!