Zestig kilometer onder Brussel ligt volgens de Volkskrant in 2008 de lelijkste stad van Europa. Gelukkig is dat Hoogeveen niet. Lang niet zou ik willen zeggen. Maar wat kunnen leren van Charleroi?

Ik werd op deze stad gewezen door ‘de Correspondent’. Een medium dat ik iedereen kan aanbevelen. Ze raden eerst aan de de film ‘bienvenu a Charleroi’ te bekijken.  Mooie beelden van Jelle Dijkstra over een stad vol vergaande industrie en interviews met treurige mensen. Ik hoop toch van harte dat Hoogeveen dit niet over zich afroept…

charleroi2

Charleroi is niet alleen rode stenen fabrieken, schoorstenen en vergane gebouwen, het is ook een stad van cultuur. Bijvoorbeeld de Rockerill. Een kilometers lang terrein van de in november 2008 stilgevallen staalgigant Carsid. Met een gebouw met de mooie naam Forges de la Providence (ovens van de voorzienigheid). In die oude fabriek is nu een muziektempel gevestigd. De entreehal van de Rockerill is een ruimte waar kunstenaars zich met industrieel afval kunnen uitleven. Het is een even surrealistisch als betoverend schouwspel. Liefhebbers van techno, acid house en andere elektronische muziek komen van heinde en verre voor de feesten in Rockerill. Oude gebouwen kunnen we in Hoogeveen ook gebruiken om een culturele impuls aan Hoogeveen te geven!

Het is nu redelijk lastig voor te stellen dat Charleroi een oord zal zijn waar je graag wilt vertoeven. Maar op andere plekken heeft de stedelijke vernieuwing al tot verrassende resultaten geleid. Neem het gebied rond het net opgeleverde nieuwe politiekantoor. De bedrieglijk eenvoudige maar wonderschone toren in politieblauw is een nieuwe landmark voor de stad. Hij is ontworpen door Jean Nouvel, winnaar van de Pritzkerprijs,  de hoogste onderscheiding voor architectuur. Dus als we in Hoogeveen gaan bouwen? Dan ook maar gelijk prijswinnende gebouwen. Het aangezicht van de stad verbeteren. Benieuwd wat er bovenop de parkeergarage komt te staan!

Het is een van de vele projecten in ‘Charleroi Métropole.’ Dat klinkt wat ambitieus voor een stad die maar tweehonderdduizend inwoners telt, een half miljoen inclusief de randgemeenten. Er is een volumineuze projectenboek en dat wekt grootse verwachtingen over hoe Charleroi het kloppende hart van Zuid-België kan worden. Talloze straten, pleinen, parken en gebouwen – van het voetbalstadion tot het Paleis voor Schone Kunsten – krijgen een opknapbeurt. Er komen nieuwe winkel-, congres- en designcentra bij.

En een feestkalender moet de traditionele feestcultuur van de stad nieuwe dynamiek geven. Er moet nog gruwelijk veel gebeuren in Charleroi. Maar als deze hele bijbel van de stadsvernieuwing werkelijk uitvoering krijgt, heeft de stad in 2025 mogelijk een compleet ander aangezicht. Dus de op naar de pulledag 2.0 of gelijk maar 3.0?

In het voorwoord van het projectboek schrijft burgemeester Magnette trots dat het een van de grootste revitaliseringsprojecten van Europa is. Dat met tientallen Europese miljoenen tot stand komt. Al staat de geldkraan sinds het toetreden van arme landen als Bulgarije iets minder wijd open, Charleroi heeft als achterstandsgebied jarenlang rijkelijk kunnen profiteren van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Zo zijn de nieuwe kades met wandelpromenade langs de Samber mede gefinancierd met de 21 miljoen Europees geld uit het project-Phénix.

Alleen met prestigieuze gebouwen en cultuurtempels voor hippe lieden red je het niet. Ze zullen niets veranderen aan de grauwe en uitzichtloze situatie van de gewone man die zucht onder armoede en werkloosheid. Zeker. Maar het verhaal dat Charleroi sinds de ondergang van de staal- en steenkolenindustrie reddeloos verloren is, is domweg niet waar. In de afgelopen tien jaar is aan de noordkant van de stad, dicht bij het vliegveld van Charleroi, een flinke industriële opleving aan de gang. Bijvoorbeeld het hoofdkwartier van Sonaca.  Bij dit bedrijf in vliegtuigtechnologie werken 1.400 mensen. Sonaca levert onder meer de systemen die zorgen dat de vleugels van de Airbus niet bevriezen. Even verderop zit Europrinter, waar buitenlandse kranten als The Times en El País worden gedrukt. Ook farmagigant Johnson & Johnson en kledingbedrijf H&M hebben er grote distributiecentra.Nogal logisch dat deze bedrijven voor Charleroi kiezen, vindt men in Charleroi:  ‘We liggen pal langs de snelweg van Frankrijk naar Duitsland, op een plek waar nog ruimte is en weinig filedruk.’

De mensen van Charleroi beginnen pas echt te glimmen als we het hebben over het met Europese steun ontwikkelde Biopark. In 1999 besloot de Université libre de Bruxelles, tot groot protest van het personeel, zijn biotechnologielaboratoria naar Charleroi te verplaatsen. Sindsdien zijn de bedrijven er als paddenstoelen uit de grond geschoten. Dus we moeten aansluiten op RUG of TU Twente!

In de Belgische zakenkrant De Tijd staat een dossier over de Waalse farma- en biotechnologiesector. De kop: ‘Farma wordt het nieuwe Waalse staal.’ De slotzin: ‘Wallonië is vandaag the place to be.

Charleroi speelt in het verhaal een glansrol. ‘Bone Therapeutics schittert,’ is de kop boven een stuk over de beursgang afgelopen week van het op het Biopark gevestigde bedrijf dat celtherapie voor bij botbreuken ontwikkelt. Bij de vijf beloftevolle Waalse biotechbedrijven noemt De Tijd ook het Charleroise iTeos, wat in immunotherapie tegen kanker is gespecialiseerd.

Allemaal prachtig. Maar intussen is de werkloosheid in de stad nog steeds torenhoog. ‘Het zal een generatie kosten voor alle plannen impact hebben,’ weten de beleidsmakers van Charleroi. ‘Maar de eerste tekenen van herstel zijn aanwezig.’ De cijfers geven hen gelijk. Eind december 2014 lag de werkloosheid in Charleroi op 25,5 procent.  Vijf jaar eerder was dat nog 27,6 procent.  Dat is wel even een slag ernstiger dan Hoogeveen. Het probleem in Charleroi blijft dat de werknemers van de oude industrie niet geschoold zijn om in het nieuwe Charleroi van logistiek en biotech mee te draaien. Met behulp van Europese fondsen wordt een poging gedaan ze om te scholen. Zo trok de Europese Commissie onlangs bijna een miljoen uit om 752 oud-werknemers van staalfabriek Carsid te ondersteunen in scholing en het vinden van een nieuwe baan. Dus meer europees geld naar Hoogeveen? Geen verkeerde gedachte! Ook wij komen uit een tijd van veen-industrie en moeten werknemers van 2020 opleiden.

Goed. Het is dwaas te ontkennen dat verval, armoede en werkloosheid Charleroi tekenen. Maar het is even dwaas te negeren dat de stad met Europese steun met man en macht werkt om het tij te keren. Het culturele leven in de stad bloeit, stilaan komen er plekken met grootstedelijke allure en het economisch herstel tekent zich voorzichtig af. Wie weet haalt Charleroi op een mooie dag écht Forbes’ lijst van toeristische trekpleisters. Zou Hoogeveen dat ook kunnen bereiken?

Samengevat:

  • Cultuur stimuleren
  • Bouwen aan gebouwen met uitstraling
  • Aanzien van stad, straten en pleinen goed in de gaten houden
  • Bedrijven en universiteiten naar Ondernemend Hoogeveen halen
  • Europees geld binnen halen…
  • Optimisme uitstralen, als dat in Charleroi kan, dan kan dat zeker ook in Hoogeveen.