Minder is moeilijk. Bezuinigingen is moeilijk. Een blog over actuele bezuinigingspolitiek van Hoogeveen. Merkeliaans: balans-politiek. Evenwicht vinden. Nieuw evenwicht is een hele opgave. Voor 2021 is dat lastig, maar het gaat zo financieel beroerd. Ook in 2020 moeten nog bijsturen. En vermoedelijk blijft het hier niet bij. Deze blog gaat over de (online) raadsvergadering van 9 april 2020. CDA pleitte daar voor strikt hanteren van 3W-vragen. Niet voor 2021 maar voor vandaag en morgen. En we zeggen daarbij om de ambtenaren te ondersteunen: Nee zeggen is dan OK! Bezuinigingen is nee zeggen en we snappen dat dit moeilijk is. CDA staat achter u. Als u maar Richting geeft & Rechtvaardig handelt.

Inleiding op deze blog
Daar werd maar weer eens duidelijk dat bezuinigen moeilijk is. Je moet al iets met cijfers, begroting en jaarrekeningen hebben en dan moet je ook nog lef en leiderschap tonen. Dit waren de worden van de VVD, die zelfs vooral lef toonde, maar nu zelf ook uit de rails te lijkt te zijn gelopen. CDA kiest liever voor richting & rechtvaardigheid. Laten we een goede richting kiezen en rechtvaardig oordelen. En laten we als politici (ook in het tijdperk Trump) voorzichtig zijn met de uitspraken die we doen? Omdat we u weer zeer volledig te informeren beginnen we met een samenvatting. Heeft u de kern te pakken.
De kwestie van de kostenverdeling binnen de SWO zoals door de VVD aan de orde gesteld is in aparte blog ‘besproken’.

Samenvatting
Het CDA is niet blij met de bezuinigen, maar het wordt echt de hoogste tijd dat Hoogeveen doortastend haar verantwoordelijkheid neemt om financieel in balans te komen. Als rentmeesters van deze samenleving en die van na 2022 zijn we dat verplicht. Het CDA is bereid haar verantwoordelijkheid te nemen.
CDA is ook blij met de cultuurverandering die wij bij deze derde bezuinigingsronde (binnen 1 jaar) waarnemen. We krijgen die signalen van het kritisch op de uitgaven zijn ook uit (delen van) de gemeentelijke organisatie. CDA is al vanaf de voorjaarsnota 2016, nog opgesteld onder wethouder van financiën, A.W. Hiemstra, groot pleitbezorger van de 3 W-vragen. Toen was dat voor ons al een belangrijke toetssteen. Verder in dit verslag wordt dit uitgebreid uitgewerkt. Ook in november 2018 toen wij een begroting niet (helemaal) wilden goedkeuren omdat er ‘even te gemakkelijk’ aan de OZB-knop werd ‘gedraaid’ en NIET fundamenteel naar de uitgaven (volgens de 3 W’s) werd gekeken hebben we dat naar voren gebracht. Ook in 2019 hebben met moeite de begroting goedgekeurd. Grote vragen bij de 2 mln. bezuinigingen op thuiszorg. Dus bij de begroting 2019 en 2020 riep het CDA op tot een fundamentele discussie: doen we niet te veel? Kunnen we door de 3W-vragen te stellen ook tot andere keuzes komen? De begroting 2021 moet helemaal door 3W-wasstraat.
CDA stemt in met de 5 mln. besparingen en vind dat college door moet in de cultuur van kritisch kijken naar alle uitgaven. Wij werken daarom aan de 3W-motie. Daarover later meer. Overigens is eigen nauwelijks sprake van harde bezuinigingen. Zo’n 2,3 mln. zijn posten die we uitstellen. Van de overige 2,7 mln. zijn vrijwel alle posten ‘over’. Het zat wel in de begroting, maar werd of niet uitgegeven of er was nog niet echt een bestemming voor. Wij noemen dat onnodig ‘op budgetten blijven zitten’. In het kader van het kritisch gehalte is het goed dat dit nu ter discussie wordt gesteld.

Wij stemmen in met deze 5 mln. omdat a) het geen primaire levensbehoeften raakt en b) de missie Hoogeveen van een lage SES af te helpen niet beschadigd. En wij vinden dat Hoogeveen daar NIET asociaal van wordt. Het is ook onze visie dat de overheid de kwetsbare mens moet beschermen. Maar wij vragen ons echt af of deze bezuinigingen, die zeker de minder kapitaalkrachtigen zal raken, ook tot die beschermende taak van de overheid behoord. Deze vraag zult u ons de komende maanden nog heel vaker horen stellen. Waarom? Omdat een rechtvaardig stelsel ook een houdbaar stelsel is. Omdat wij op maat werken en doelgericht moeten blijven anders hollen we onze eigen doelstellingen uit. En daarbij hebben we meer ambities dan het slechts financieel ledigen van noden van vandaag. We willen ook uit de negatieve spiraal. En als we ‘we’ zeggen, dan bedoelen we heel Hoogeveen. Dus niet alleen de mensen met achterstanden, schulden, verslavingsproblemen, maar wij allen. Het is een gezamenlijk probleem. CDA heeft daarom 3 richtingen gekozen:

• Lange termijn: verbeteren van de SES van Hoogeveen.
• Middellange termijn: aantrekkelijke woon-, werk- en leefstad zijn.
• Korte termijn: werken voor principe van ‘sociaal normaal’ ook wel ‘sociaal met gezond verstand’

Dit werken we later uit. En als u wilt weten waarom wij deze bezuinigingen niet asociaal vinden, maar gerechtvaardigd dan moet u ook verder lezen. We moeten met 3 doelen dus werken aan 3 sporen. We hebben dat visueel zo vormgegeven:

Inhoudsopgave 
Onderwerpen in dit verslag zijn:
1. Richting & Rechtvaardigheid
2. Waar zijn we ook al weer met de bezuinigingen?
3. Wat zijn de 3W’s
4. Wat wil CDA met verbeteren SES?
5. Waarom aantrekkelijke woon, werk- en leefstad?
6. Wat verstaat CDA onder ‘sociaal normaal’ en niet asociaal bezuinigen
7. Cultuurverandering moet

1. Richting & Rechtvaardigheid
Voordat we de diepte in gaan nog even deze stelling. CDA weet dat er harde noten gekraakt moeten worden. CDA loopt daar niet voor weg. Zij vindt dat zaken voor je uitschuiven geen goed rentmeesterschap is. De goede rentmeester laat de aarde (of dat deel waar zij/hij verantwoordelijk voor was) een beetje beter achter dan zij die gekregen heeft. Voor financieel wil dat zeggen, met een gezonde weerstand. Dat hoeft geen weerstand in beton gegoten te zijn, maar CDA ziet graag een Hoogeveen wat een stootje kan verdragen. Die in of na een corona-crisis iets extra’s kan door voor ZZP-ers of voor winkeliers die de stad levendig houden.
Bezuinigen zonder richting is levensgevaarlijk. Dan kom je aan het einde van de rit van financiële armoede in psychische, materiele of maatschappelijke armoede terecht. Bezuinigen is dus echt heel moeilijk. Je moet namelijk niet het mes in het verkeerde vlees zetten om Hoogeveen niet decennia terug te werpen.
En bezuinigen moet rechtvaardig. Wat nodig is moet gebeuren. Echter ‘wat nodig is’ heeft een kort en lange termijn perspectief. Dus moet je ook nog eens vooruitkijken zodat iemand (eindelijk) uit het dal kan komen. CDA is daarbij ook de partij van minder overheid, meer samenleving. Dus juichen wij de activiteiten in platform voor financiële zelfredzaamheid toe. Rechtvaardig wil ook zeggen niet bovenmatig of ineffectief. Geld uit geven wat naar ons oordeel bovenmatig is of geen aantoonbaar effect heeft zal ook teruggeschroefd moeten worden. Bovenmatig wil voor ons ook zeggen dat wij op moeten passen dat onze inwoners de prikkel kwijt raken om zelf ook actief, creatief en sociaal te zijn.  Dus met een richting op korte, middellange en lange termijn. En dus rechtvaardig. Eerlijk en doelgericht, zodat niemand tekort komt, maar waarbij we ook niet bovenmatig sponsoren.

2. Weet u nog waar we staan met de bezuinigen?
Wij kunnen ons voorstellen dat u zich afvraagt, bij welke bezuinigingsronde zijn we nu weer aangekomen? We horen al maanden lang over bezuinigingen en daarop volgen weer nieuwe verliezen. Wij hebben dat nog eens geanalyseerd. Volgende opstelling: Boekjaar/ Voorgenomen bezuinigingen/Gerealiseerd resultaat
2017 / 0 / -3 mln.
2018 / 1,5 mln. / -9 mln. (we wilden 1,5 bezuinigen, maar hebben 9 mln meer uitgegeven)
2019 / 3 mln. / -5 mln. (3 mln, maar toch 5 mln. meer uitgegeven)
2020 / -9 mln.  / 0 mln ….. (9 mln bezuinigen, bij 0 resultaat zou dat gelukt zijn)

En die laatste 0 mln. is zeer de vraag. Zelf voorspel ik een tekort van zo’n 4 mln. Maar als Den Haag niets doet kan het ook 8 worden….Dan is Hoogeveen echt aan de beurt. Later zal ik nog wat schrijven over het artikel-12-spook, waar SP en SGP niet van wakker liggen. Ondergetekende wel. Dat gaat de gematigde Hoogevener echt hard raken in de portefeuille. Een OZB keer 2 moet u  maar denken…..

We kiezen voor 2017 als aanvangsdatum. Over de jaren daarvoor 2012, 2013, 2014, 2015 en 2016 werd in totaal nog 19 mln. winst in Hoogeveen gemaakt. Over 2015 zelfs 5 mln. en 2016 6 mln.
Velen hebben in de raad gevraagd om antwoord op de vraag ‘hoe is dat nu zo gekomen’. Zo’n 10 jaar geleden in jaarrekening 2012 had Hoogeveen nog miljoenen aan reserves. Op 31-12-2011 (zie pagina 179 van de jaarrekening destijds) had Hoogeveen nog 43 mln. aan totale reserves. Een algemene reserve van overigens ook ‘maar’ 24 mln. Eind 2020 is deze algemene reserve helemaal opgedroogd. Wat heeft Hoogeveen gedaan met deze miljoenen verkregen uit grondverkopen en uit de verkoop van Rendo Holding BV (24 mln.)? Laten we even de grootste posten noemen na 2012. Let wel niet alles is (100%) uit de reserves betaald, zo veel geld had Hoogeveen ook weer niet:

  • Investeringen MFC Nieuwlande 1 mln. (2012)
  • Investeringen in Atletiekbaan 1 mln. (2015, voetbalvelden was al in 2009-2011)
  • Investeringen in het Activum 10 mln. (2015)
  • Bijdrage aan Eduwiek (RvEC nieuwbouw) 6 mln. (2017)
  • Investeringen in parkeergarage de Kaap 15 mln. (2017)
  • Aanleg rondweg Hollandscheveld 4 mln. (2018)
  • Aanleg scholen Hoogeveen Zuid 8 mln. (2019)

Investeringen kun je doen, maar de jaren daarna komen natuurlijk wel de beheers- en vooral kapitaalslasten (afschrijvingen). Die drukken de feestvreugde. Naast investeringen zijn er dus 2 grote exploitatie posten die onze reserves hebben doen opdrogen:

@ Afboeking waarde Riegmeergronden 11 mln. (2017)
@ Verliezen 2017, 2018 en 2019 gezamenlijk zo’n 18 mln.

Als een spa dieper graven zien we dat grofweg ¾ deel van ons tekort de afgelopen jaren in 2 onderdelen (producten noemt men dat in de jaarrekening) zit:

Hoogeveen heeft met de decentralisaties vanaf 2015 in de beginjaren a) geen grote tegenvallers gehad en b) kreeg nog meer bijdrage uit Den Haag. Ook zien we dat Hoogeveen met redelijk vermogen en grote winsten uit 2015 en 2016 is blijven doorinvesteren. De omslag is te langzaam gemaakt. En daarmee is de titel van dit verslag geduid. Bezuinigen is erg moeilijk. Minderen is voor iedereen moeilijk. Ook voor politici. Je gaat altijd iemand pijn doen….

2. Wat zijn de 3W’s
Op pagina 6 van de voorjaarnota 2016 heeft het college geschreven: we moeten ons afvragen of we op de weg zijn. Deze nota wordt dus in april/mei 2016 behandeld. Het was een goede vooruitziende blik. Eind 2016 was het resultaat van Hoogeveen nog 6 mln plus, maar door de dalende bijdragen voor JZ en WMO en de groeiende vraag/noodzaak/aanbod naar deze zorg is 2017 al een kantelpunt. Dagblad van het Noorden Schrijft ‘Trendbreuk in Hoogeveen’. Hoe waar dat is zal blijken in 2018 en 2019. Op basis van de cijfers 2017 en de begroting 2018 met nog maar weinig ingrijpende maatregelen trekt CDA aan de bel: https://regionieuwshoogeveen.nl/9616/geen-ozb-verhoging-zonder-fundamentele-discussie-en-onderzoek/
In beide gevallen stelt het CDA voor om bij iedere (begrotings-) post te volgende drie vragen te stellen:

  1. WAAROM doen wij deze uitgave? Welke doel is er mee gediend, is dat doel nog actueel? Past het nog bij onze missie anno vandaag? Is de uitgave doeltreffend gegeven het doel wat we gesteld hebben?
  2. Waarom doen WIJ deze uitgave? Is dit een taak die persé bij de gemeente moet liggen? Kan het op een andere manier opgepakt worden? Kunnen mensen zelf meer doen of kunnen mensen gezamenlijk iets organiseren? Hier zit ook duidelijk het CDA motto ‘minder overheid, meer samenleving’ achter.
  3. Waarom doen wij deze uitgave ZO? Wat besteden we aan deze post, maar kan ook op andere, meer efficiënte wijze? Zijn er nieuwe middelen, mogelijkheden of kan het gewoon veel efficiënter? Je zou hier zelfs kan het duurzamer kunnen vermelden?

Laten we eens bij iedere vraag een voorbeeld noemen wat ons opgevallen is:

  1. We hebben voor 700.000 aan maatregelen staan om de arbeidsmarkt te stimuleren. Deze werden in 2019 niet uitgegeven. We zagen in die periode dat de arbeidsmarkt zwaar overspannen is en dat werkgevers zitten te schreeuwen om (nieuwe) personeel. Kortom is deze post dan nog toepasselijk? Dergelijk veranderingen (plus en min) kunnen zich overigens ook binnen een begrotingsjaar voordoen. Goede P&C signaleert dit tijdig!
  2. In kindpakket zit een budget voor mensen met laag inkomen om fietsreparaties uit te laten voeren. Wij vragen ons of waarom moet de gemeente dit doen? Dat zo voor maatschappelijke instelling of handige buurman ook opgepakt kunnen worden. Wellicht kunnen de (oudere) kinderen zelf ook iets doen of leren?
  3. Waarom zo? Hoogeveen heeft voor bedrijfskleding, voor schoonmaakspullen en voor drukwerk aanbestedingen uitgevoerd. Deze komen nu uit respectievelijk Emmen, Amsterdam en Barendrecht. Wij kunnen ons de efficiëntie niet voorstellen en daarbij past dit überhaupt in het duurzaamheidsbeleid van Hoogeveen, kan dit volgens het in 2019 vastgestelde MVI (maatschappelijk verantwoord inkopen).

3. Wat wil CDA met verbeteren SES?
CDA wil op de langere termijn werken aan de verbetering van de gemiddelde SES van Hoogeveen. SES staat voor ‘sociaal economische status’. In dit ‘getal’ komen veel zaken samen. Definitie is de volgende: Positie van een gezin of een gemeenschap op de welvaartsladder. Belangrijkste factoren zijn inkomen en opleidingsniveau en daarmee samenhangende kenmerken zoals buurt waarin men woont en de kwaliteit van de woning. Willen we een betere SES verkrijgen dan moeten we zorgen voor betere gemiddeld inkomen en dat hangt natuurlijk direct samen met opleidingsniveau en beschikbare banen. Dan volgen verbetering van de woning en de buurt naar verwachting daarop. Bij een hogere SES komt ook een hogere levensverwachting, het is bekend dat als je een hogere SES hebt, je een gezondere levensstijl nastreeft. Een hogere SES maakt Hoogeveen aantrekkelijke plaats. Ook als vestigingsplaats voor nieuwe inwoners en voor bedrijven. Het is werken aan de positieve spiraal. CDA wil met deze doelstellingen Hoogeveen weer in een positieve spiraal brengen….

4. Waarom aantrekkelijke woon, werk- en leefstad?
Het investeren op de middellange termijn in de kwaliteit van wonen, de mogelijkheden om hier te werken en om goed te kunnen leven in Hoogeveen zullen op lange termijn doorslaggevend zijn om het lange termijn doel ‘betere SES’ te realiseren. We weten dat de woningnood in Zwolle hogo is. Dat de economische ontwikkeling in Zwolle tot de top van Nederland behoord en dat Breggierslanden en Nieuwveense landen in Meppel niet veel ruimte meer bieden. Hoogeveen kan steeds meer profiteren van de krapte op de Zwolse en Meppelse woningbouwmarkt. Hoogeveen blijft naar onze mening een interessante stad op de lijnen Zwolle-Duitsland en Groningen-Enschede. Als we de A48 realiseren en de snelweg Cloppenburg-Bremen verbreed wordt dan is Hoogeveen een interessante vestigingsplaats. De filosofie van een ‘scale-up-city’ te zijn past best bij Hoogeveen. Succesvolle startups zoeken voor hun bedrijf en hun medewerkers een goede vestigingsplaats om door te groeien. Waar let met dan op? Gemiddeld opleidingsniveau, scholen, recreatie en sport, cultuur en anno 2020 evenementen. Bruisende stad zijn is niet alleen nodig voor ‘vermaak van de huidige bevolking’ het is ook een visitekaartje. Tellen daarbij op dat Hoogeveen op ½ uurtje van Groningen met een IT Hub van de RUG een extra impuls krijgt en weten we dat (als nu met de corona-crisis weer blijkt) IT-verbindingen vele malen belangrijker zijn dan 10 jaar terug, dan is Hoogeveen goed op weg. Dat vraagt gewogen investeringen. Dat vraagt lef om te investeren.

5. Wat verstaat CDA onder ‘sociaal normaal’ en niet asociaal bezuinigen
Ja, ook bij begrotingswijziging 2 van 2020 is sprake van bezuinigingen op vele fronten, onder meer op het vlak van sociaal domein. Wij vinden het niet asociaal om terug te gaan de behoefte en de noodzaak van een sociale maatregel. Eerder in dit document noemden wij het voorbeeld van de fiets-reparatie-vergoeding. CDA vindt dit geen kerntaak. Zo zitten er meer bezuinigingen in het pakket die niet dringend noodzakelijk zijn:
• ID-kaarten voor statushouders;
• 10-badenkaarten;
• Vergoeding voor de speel-o-theek.
Bij al deze bezuinigingen blijft er nog een flink bedrag over om de resterende doelen wel te behalen. Deze bedragen hadden nog geen daadwerkelijke bestemming gevonden. Bij kindpakket blijft nog zo’n 300k over en bij Jong Hoogeveen nog zo’n 400k. In totaal is dit programma 430 bij ‘Meedoen’. Daar zit nog zoveel in vanuit ‘verbindindende aanpak’, naschools aanbod, REP’s, weekendschool, jongerenwerk op scholen en kinderwerk in bijv. verzetsbuurt. Er gebeurd nog zoveel.

Bij de besparing op de WMO gaat het om afschaffen met meet & greets en de vrijwilligerscolleges. Daarbij speelt naar onze mening ook dat ontmoeten ook zonder veel kosten zou moeten kunnen en dat colleges nuttig, maar niet dringend noodzakelijk zijn. Wellicht kan met ‘training on the job’ of ‘learning by doing’ ook kennis worden gedeeld. Bezuinigen vraagt om vindingrijkheid. Bij de inkomensregelingen en de arbeidsparticipatie is duidelijk gebleken in 2019 dat de begrote bedragen niet (meer) nodig zijn. Dit had bij de begroting 2020 eind 2019 al duidelijk moeten zijn, maar is nu pas ana het licht gekomen. Dit vraagt goede P&C maar ook kritische houden van teams. Dus niet ‘snel bestellingen doen’ als er aan het eind van het jaar geld dreigt over te blijven van een budget.

Het nieuwe normaal is wat CDA betreft dan ook een gemiddelde van referentiegemeenten met als minimum de wettelijke regeling. Die willen we sowieso handhaven, maar daarnaast moeten we op een gemiddelde van bijvoorbeeld 10 referentiegemeenten gaan zitten. Dus normaal is vorm van een zoeken van een gemiddelde. En dan liefst in integrale vorm. Dus alle regelingen die iemand raken gezamenlijk. Daarbij is er voor CDA Hoogeveen ruimte om te vereenvoudigen. Om wellicht zelfs te starten met een basisbaan of liever basis-inkomen-achtige oplossingen zoals het garantie-inkomen (ook wel negatieve inkomsten belasting). CDA is altijd voor de stelling liever ‘werk dan inkomen’ geweest….daar kunnen we in Hoogeveen wellicht mee beginnen op de Hoogeveense manier. Een middel om te voorzien in de basisbehoeften, een middel dat ontstresst, een middel dat stimuleert om te werken en om te leren, een middel om zeker de armoedeval af te schaffen.
Over ‘liever werk dan inkomen’ of het ‘garantie-inkomens-model’ gaan we binnenkort een afzonderlijke blog schrijven.

6. Cultuurverandering moet
Omdat niet alles vooraf te ontdekken of bepalen is, moeten we als Hoogeveen, om de houdbaarheid van onze financiën het 3-W-gehalt verhogen, door met de cultuurverandering. Het scherp zijn nut/noodzaak van besteding van publiek geld moet onderdeel van de cultuur worden. Geen automatisme meer dat je een budget krijgt om uit te geven, maar je bewust afvragen:
1. Waarom?
2. Waarom wij?
3. Waarom zo?

Wat CDA betreft wordt over de 60 budgethouders van Hoogeveen heen een ‘superbudgethouder’ gepositioneerd die controleert en tekent voor de juiste 3-W-afweging. Dat geeft flink bewustzijn….
En natuurlijk lobbyen voor meer geld omdat de toekomst van Hoogeveen d’r mee samenhangt!

EJK