Van Winst naar Waarde. Over Nieuwe businessmodellen. Of over ware winst? Een blogje over een decembervrijdag in 2021, een vrije dag, een dag lang naar uitgezien. Een dag die anders uitpakte dan verwacht. En zeker ook een dag die aanzet tot nadenken. Zeker in de week dat Manifesto meedeelt dat ze d’r mee ophoud. Wat is dat toch accountants en nieuwe businessmodellen?

Op vrijdag 10 december 2021 mocht ik een dag besteden aan het prachtige onderwerp: vernieuwing vanuit een andere kijk op businessmodellen. Van winst naar waarde met als subtitel ‘organiseren en leidinggeven vanuit een waardegedreven businessmodel’.

Ik had uiteindelijk andere verwachtingen, had ik d’r dan niets aan? Dat zeker niet, maar het kost wel wat moeite om het van het korte termijn geheugen over te plaatsen naar de lange termijn. De prefrontale cortex ging nog wel, maar hoe maak je er een strategisch traject van? De overige zintuigen gaan wel helpen. Een congres in Burgerszoo met alle ‘prikkels’ vergeet je niet gauw weer.  Maar kan ik nu antwoord geven op de vraag: wat is in het kader van een maatschappelijk gedreven businessmodel de volgende stap die een accountantskantoor moet zetten? Als degene die bij Afier een voortrekkersrol mag nemen op vlak van strategie een relevante vraag. Zeker als je Paul Polman hoort zeggen: een bedrijf dat stelt op de wereld te zijn om geld te verdienen heeft geen bestaansrecht. Poeh, daar zeg je, voor financials als accountants, zeker zijn nogal wat.

Voorstellen

Omdat ik me realiseer dat deze blog gelezen wordt door mensen die mij/ons niet kennen. Ik ben al vanaf 2004 op zoek naar ‘accountancy hoe het anders kan’. Niet toevallig citeer ik hiermee onze eerste advertentie. Het zit mijn aard, maar het was ook de motivatie om op maandag 2 januari 2005 bij Afier Accountants + Adviseurs de deur te openen. Zie verder www.afier.com.

Zelf ben ik gelukkig niet een ‘gewone’ accountant. Ik ben een rare. Registeraccountant, Register EDP-auditor. Afgekort RA RE. Door mijn collega’s van het secretariaat vaak afgekort met rare. Ook ben ik in de laatste 7 jaar (naast veel nutteloos debat) ook degene die in onze gemeenteraad het ‘maatschappelijke verantwoordelijk inkopen’ (2016) en ‘brede welvaart’ (2021) heeft kunnen lanceren. Mocht het rapport ‘Nieuw Sociaal Hoogeveen’ schrijven. Ben toezichthouder bij een instelling voor GGZ. Mocht diverse statushouders even helpen op hun wankele weg in de Nederlandse economie. Kortom ik ben niet alleen op de wereld om geld te verdienen. Ik leef volgens het principe ‘geld interesseert me minder, wat je d’r mee kunt doen meer’. Ik ben vrolijk orthodox (CGK). Daarom, het Bijbelse concept van Mattheüs 25 vers 14 en verder, dat spreekt me aan. Het is namelijk de gelijkenis van de talenten.

Verhaal met impact

Afgelopen zomer kwam de brochure van dit congres. Ik dacht ‘daar moet ik naar toe’, maar op 10 december stond al iets. Dankzij corona ging dat er toch uit en gingen de dames van ‘verhaal met impact’ volgens de corona-regels toch door. Dat was een bijzonder of zelfs exclusief gevoel. Een prachtig thema, mooie line-up en een zaal met zeker 600 zitplaatsen, maar met 60 vrouwen en mannen gevuld. Vaak (zeker bij Astrid Elburg) was er zelfs 1 op 1 interactie mogelijk.

Ik moest daar naar toe! Niet omdat ik denk ‘dat het businessmodel van ons kan stevig op de kop’. Niet omdat ik denk dat valuebased auditing of werken vanuit een coöperatie de routekaart voor de toekomst is? Afschaffen van uren maal tarief? Ik dacht niet dat het ging lukken. En er zijn ook maar weinig voorbeelden van succesvolle transformaties. En toch, ‘een waardegedreven businessmodel’, dat was een prikkel die doordrong in mijn hersenen en er voor zorgde dat ik graag een bedrag overmaakt om me in te schrijven voor deze bijzondere dag.

Juist deze week

En juist deze week kwam dit thema in een bijzonder daglicht te staan. Al vanaf 7 december 2018 (3 jaar en 3 dagen geleden) ben ik in contact met Erik Friedeberg (en in veel mindere mate Monique Piet). Op 7 december 2018 was in de Crcl in Amsterdam-Zuid het thema ‘it’s high time for a new kind of valuation of companies’. Een initiatief van Manifesto. Ook toen schreef ik ‘verwart maar op een hoger niveau keerde ik terug naar het Drentse land’. Lees dit maar eens in Redden van de wereld… – Kreuzeman

Na diverse sessies rondom ‘the scale of significance’ en zeker een tiental ontmoetingen met Erik Friedeberg kwam het bericht van 9 december 2021 hard binnen. Manifesto houdt er mee op. Het accountantskantoor wat werkt via het model van een coöperatie, gefinancierd door crowdfunding, werd, werkt zonder winstoogmerk, met vaste prijzen en heel duidelijk gericht is op maatschappelijke betekenis. En eigenlijk nog veel meer vernieuwingen. Bijvoorbeeld de wijze waarop ze werkte met ‘business coaching’.  De sfeer aan de Blankenlaan 408 te Amsterdam was bijzonder te noemen. Ik mocht zelfs een dag bij hen sfeer proeven en overal aan mee doen. We hadden zelfs een project bedacht MAC. Manifesto Audit Coöperatie. Helaas konden we dat niet van de grond krijgen. We hadden te veel aan ons hoofd. Zo wamen we niet verder dan het constateren dat het coöperatieve model en de ViO nader onderzocht moest worden.

Toch  heel markant dat in de week voordat ik naar het congres over nieuwe, waardegedreven businessmodellen ga, het bericht op LinkedIn komt van Erik. Hij schrijft het volgende:

Manifesto komt tot onze grote spijt ter einde. Meer dan zes jaar lang is het af en toe erg moeilijk gebleken de juiste accountants – met eenzelfde filosofie als Manifesto – tot ons te binden. Het ging niet altijd zonder slag of stoot. Het laatste jaar hadden we grootse plannen op de planning staan, maar ook toen lukte het niet een (of meerdere) volwaardig(e) accountant(s), met meer dan normale belangstelling voor de betekeniseconomie, te vinden. Als tweede hebben we, door onder andere een persoonlijk ongeval van oprichter Erik Friedeberg, niet voldoende handen ter beschikking om onze leden de aandacht te geven die zij verdienen. Dit is het moment waarop Manifesto stopt.

Zeker voel ik me aangesproken door de zin omtrent ‘volwaardige accountants met meer dan normale belangstelling voor de betekeniseconomie te vinden. Erik heeft gelijk ik heb dé stap ook niet gemaakt. Anderszins zijn we op onze manier bij Afier ook al 15 jaar bezig met de betekeniseconomie. Op een nuchtere Noordelijke manier. Gecombineerd met klassieke winst en goede salarissen.

Sfeer

Daar sta je dan om 8.30 uur op het parkeerterrein van een donker Burgers Zoo. De laatste keer dat ik daar was gingen we met vier lieve hummeltjes een dagje naar de dierentuin. Ik gok zomer 2005. Dan weet je weer waar je het voor doet. Voor een wereld om door te geven. Bij Burgers willen ze je de wereld laten zien. Alex van Hooff ging daar op in. Via de pinguïns gaat het naar de waarde jungle. Overigens kost de ‘ocean’ nog veel meer energie zo hoorden wij. Een bijzondere omgeving. Een dierentuin om over de toekomst van de nieuwe economie te spreken. Passend.

Deze kleine baasjes heten je bij de entree welkom….

Via de warme jungle naar de congreszaal

In de lunchpauze even langs deze giganten. In een stille dierentuin..

Deze schepselen sjokten wat rond over de savanne…mistroostig in de winter…

Zelfs de koning der dieren woont in een waterig herfstlandschap

 Opening Jeroen Smit

Alleen door de gastheer Jeroen Smit zou je al naar dit congres komen. Jeroen Smit, toch ook de man die het (zakelijke) leven van Paul Polman heeft beschreven. De spreker op vele bijeenkomsten. Kenner van het onderwerp ‘waardegedreven ondernemen’. Jeroen wees ons erop dat niemand tegen het thema was. Zeker niemand in deze congreszaal. Dus daar hoeven we het vandaag niet over te hebben!

ds. Smit in volle actie 

Jeroen plaatste het thema in deze tijd. De tijd van ‘the great reset’? Smit citeerde de filosoof des vaderlands: ‘zitten we al in een kanteling, in een omslag? Nee. Dat lijkt er niet op. Toch roept het virus ons tot de orde’. We kunnen met de niet-circulaire, de geglobaliseerde economie niet verder. Niet in Wuhan, niet in Arnhem. Het mateloos vragen ‘what’s in it for me’ botst op de solidariteit die deze wereld nodig heeft. Als we niet solidair zijn dan blijven nieuwe virussen uit Afrika komen. De planeet redt zich wel, maar we moeten de mensheid redden. Jeroen noemde de summit in Glasgow. Hij noemde de urgenda-uitspraak tegen Shell. Hij noemde de CSRD en de regelgeving van de EU. De winst van Glasgow is volgens Smit dat het IFRS heeft aangegeven te komen met wereldwijde richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving. En deze zal gebaseerd zijn op het ‘True Price’ concept. Weet uw wat de werkelijke prijs van een ticket naar Nice is? Smit voorspelde dat het nog 5-10 jaar duurt voordat men de werkelijke waarde moet betalen voor een dergelijk vliegticket….nu € 50. Ik schoof naar het puntje van mijn stoel. Als accountant ben ik natuurlijk blij met ‘standards’. Leve de richtlijnen….en met bedrijfseconomische concepten als ‘True price’…..

En zo zit het in elkaar….

Het concept is er al even

Maar hier bleef het wel bij op deze dag. Jeroen sloot zijn speech af dat het systeem vooral verandert zou moeten worden door politici. En dat die omdat ze over maximaal 4 jaar herkozen moeten worden zich aanpassen. Immers zonder financiële groei wordt niemand herkozen….ha, zo zat de nummer 6 van lijst 2 van Hoogeveen (verkiezingen GR22 op 16 maart 2022) d’r niet in….dan maar niet herkozen…..

Na de opening kwam ‘gastheer’ Alex van Hooff. Natuurlijk vertelde hij voor de 1.000ste keer het verhaal van 108 jaar de familie Burgers/van Hooff. Blijft mooi verhaal zo’n familiegeschiedenis. In zijn verhaal merkte je ook de evolutie van ‘sjokken langs hokken’ maar mensen een inkijkje te geven in de unieke flora en fauna van onze aarde. Hij nam ons mee in zijn eigen uitdagingen. Over het project van instandhouding van natuur in Belize. De botsingen tussen economie (daar en hier) en biodiversiteit. We trekken langzaam steentjes uit de toren zodat de aarde instort. De mensheid stort in, de aarde redt zich wel.

Van Hooff nam ons mee in deze tijd. De tijd van dalende kennis en stijgende meningen. Daarom gaat Burgers Zoo op pad om met veel vrijwilligers te vertellen op de scholen over de schoonheid van de aarde en het beheer van het kwetsbare ecosysteem. Van Hooff vertrok direct na zijn verhaal. Hij had geen behoefte aan achtergrondinformatie over ‘nieuwe businessmodellen’….? Als ik door een mistroostige december-dierentuin loop. Een omgeving met zo’n 200-300 bezoekers…dan vraag ik me af of hij niet had moeten blijven.

Sander Heijne over fantoomgroei

Daar gingen we even voor zitten. Het gelijknamige boek is al meer dan 35.000 keer verkocht. Heijne nam ons mee in de veranderende macro-economische wereld. De politicus in mij vond het zeer interessant. Groei altijd nodig? Energiearmoede in de Vogelbuurt in Amsterdam, toeslagenaffaire. Groei van inkomensverschillen in lijn met groei van vermogens. cao-lonen waren 8% gegroeid. Vermogens 21%. Gemiddeld huis levert € 419.000 op. Dat is de laatste jaren met € 6.000 per maand gegroeid. Dat kan vrijwel niemand met werken bij elkaar harken. Er zit duidelijk wat scheef.

Heijne ging in op Philips. Het idee, het bedrijf, de groei en het halen van mensen uit Drenthe naar Eindhoven. Een voorheen arme stad die bloeide op de gloeilamp. Heijne stipte nog even aan de familie Philips een direct familierelatie had met Karl Marx. Verder diepte de historicus Heijne dat helaas niet uit. Je kreeg de laatste 100 toch niet echt het idee dat Philips tegenstander van kapitalisme was….zeker in mijn woonplaats Hoogeveen zag men Philips als een sterk globaliserende winstgerichte machine.  En dat de krant dan zelfs de plaatsnaam niet goed spelde in 1997. How low can you get…..

We gingen vervolgens via Friedman met Heijne naar de tijd van in de jaren 70 of 80. Een tijd met vele bedrijfssaneringen. Het opknippen van een bedrijf was een optie. Winst maken is het sociale doel. Shareholdervalue boven alles. Dus goedkoop inkopen in Azië mag. Hadden Europese bedrijven nog gemiddeld 412.000 medewerkers, door alle opsplitsing en uitbesteding zakte dat naar 25.000. Philips die in Eindhoven werkte aan huisvestiging, scholing, gezondheidszorg, onderzoek, deed dat met een soort integraal plan. Deed me als Drent een beetje denken aan ‘de Maatschappij van weldadigheid’. Maar ja zelfs Unilever ging van 400.000 naar 3.500 medewerkers in Nederland…Er is geen sociale cohesie tussen bedrijven en samenleving. De werkverbanden voelen zich niet verbonden met een sociaal contract zo stelde Heijne. Ik dacht direct ‘Pieter Omtzigt’ is nog niet klaar met zijn boek no. 2….

Heijne wees op onrusten in het laatste decennium. Gele hesjes. Op protestmarsen. Voorheen streden vakbonden voor de belangen en daarmee was er bepaald evenwicht. De waardestijging van de laatste decennia wordt niet gedeeld. Schaarste wordt wel gedeeld. We krijgen steeds scherper onderscheid tussen winnaars en verliezers van de economie. Heijne schetst dat met het verschil in BNP of nu BBP. Een veel te eenzijdige meeteenheid. Daar ben ik als aanhanger van de ‘economy for the common good’ mee eens. Ook gingen mijn gedachten ook uit naar Bob Goudzwaard. De economie van het genoeg. Ik zocht op wanneer het verscheen: 1976. Poeh, het economisch reveille schiet niet echt op dacht ik nog…

‘Tweede-wereldoorlog-historicus’ Heijne ging verder vanuit dat dieptepunt van de geschiedenis. Roosevelt en de new deal. De oorlogsindustrie en de economische lessen van 40-45. Kunnen we het BBP uitbreiden met andere of echt belangrijke zaken? Zorg? Welzijn? Klimaat? Christian Felber heeft gelijk. We zijn toe aan nieuwe economische ordening. Wel een opgave. ‘The social responsibility of a company is to increase it’s profits’ zit er zo diep in. En de individualiserende wereld heeft zich erg gericht op het genieten van het individu anno vandaag. Wie geen middelen heeft om zich nu te redden of wie na ons komen moeten zich maar redden….

Voorzichtig probeert Heijne te komen met voorbeelden. Flowtraders? Patagonia? Social Entrepreneurs? Of wijlen Tony Hsieh? Hij nam als miljardair genoegen met een inkomen van € 70.000. In de zaal zie ik mensen rekenen. Poeh, dat wordt inleveren…we kunnen het niet oplossen…zo lijkt het. Heijne roept wel op om te werken aan het probleemoplossend vermogen. Hij zet zich af tegen de KPI-controllers, wat heb je nodig om geluk in je leven en werk te vinden? Dat is zijn hoofdvraag. En wat is nodig om dat leven door te geven. Hsieh stapte over van leveren van schoenen naar het leveren van geluk.

Sander Heijne bracht wel een ander inzicht. Eindelijk een concretisering van zijn boeiende verhaal. Zijn eigen bedrijf….Hij gaf aan een eigen bedrijf te hebben in mediacommunicatie….het geld wat hij daarmee verdiende kon hij steken in het schrijven van boeken. Deze boeken moeten helpen om ogen te openen. Een nobel concept. Natuurlijk riep het wel vragen op dat hij zijn bedrijf baseerde op zzp-ers…. Bedrijven hadden voorheen een integraal sociaal contract. Daar passen zzp-netwerk-bedrijven ook bij….?

Verdraaide organisaties

Daarop volgde Wouter Hart. Hij ging in op verdraaide organisaties. Zijn belangrijkste vraag was ‘hoe zit je d’r in’? Over moreel besef. Over morele modellen die wel perspectief hebben. Over het achterlaten van belangentegenstellingen. Over groei-economie en risicoloosheid. Het lukte me niet meer om concrete aandachtspunten op te halen. Toe aan de lunch? Wouter had nog wel mooi inspiratie van Vaclav Havel. In 1989 mocht ik hem zelf in Praag zien. Een bijzondere politicus/dichter. Mooie combinatie. Hart wees op de volgende tekst. Hij raadde aan het wel twee keer te lezen.

Daarom nog een keer:

Wouter Hart gaf vanuit de thuissituatie voorbeelden. Uiteindelijk zou ik daar uit halen dat we als homo economicus ook een ‘goede vader’ moeten willen zijn. Of ‘goede moeder’. Allen gericht op de volgende generatie. Deed me aan de slogan van mijn politieke partij denken. Hart wees me op de tegenstelling die geen tegenstelling moet zijn. Burgerschap moet niet tegen over de homo Economicus staan. Ik hoop niet dat we onze ziel, onze vrije wil verliezen. De economische wereld met investeringen, geld, werknemerschap, consumentisme staat tegen over ‘goed burgerschap’? Burgerschap wat gebaseerd is op samen, vertrouwen en gunnen. Kunnen we dat samen brengen? Die puzzel leggen lukte met de informatie op dit congres nog niet echt. Kan natuurlijk ook aan mij liggen.

Uiteindelijk sloot Hart af met Peter Drucker. Ook een managementgoeroe met een prachtige tekst. Ook al erg hoog over….

Na de corona-proof lunch gingen we luisteren naar een prachtig lied van Nina Simone. Suger in my bowl. Uitgevoerd door Stijn van Kreij.

Dan volgde Martin van Staveren. Veel modellen over risicomanagement. Waardenspanning. Mooi woord geleerd. Risicoleiderschap kende ik ook nog niet. Iedereen in mijn beroep heeft het over ‘risico’s mitigeren’. De link met de theorie van Ericsson sprak me, vanuit ons concept ‘mensen-voor-cijfers’, wel aan. De relatie tussen het ik, de persoonlijkheid die autonoom wil zijn, geborgen wil zijn en erkenning wil krijgen zag ik wel. Dat is zelfs wel herkenbaar. Het lukte me echter niet meer om de link met ‘nieuwe businessmodellen’ concreet te leggen. Ik hoop overigens juist wel dat in ons bedrijf ethiek niet is uitgeschakeld…dat ook ons bedrijf een ziel heeft. En dat we het ook mooi op kunnen schrijven…dat paste bij het laatste filmpje van van Staveren.

It is a beautiful day and I can not see it.short film 2010 – YouTube

Butterfly Effect en prachtige muziek

Vervolgens interviewde Jeroen Smit ondernemer/zanger Stijn van Kreij. Vanuit de zorg ondernemer geworden. Klaar met  Een mooi voorbeeld van iemand die een kans ziet en er een maatschappelijke onderneming van gemaakt heeft. Butterfly Effect probeert 3 of meer maatschappelijke opgaven op te pakken. Huisvestiging, tekort aan zorgmedewerkers, zinvol bestaan na pensionering. En uit de zaal werd daar nog een doel aan toegevoegd: ‘eenzaamheid bestrijden’. Butterfly Effect wil gemeenschappen creëren. Dat is op 4 locaties gelukt. Nog 21 staan er in de steigers. Hier zouden we nog verder concreet in kunnen gaan. Eigenlijk is het geen nieuw businessmodel, maar is het een prachtige combinatie van bestaande businessmodellen. Van vrijwilligerswerk, overwaarden in woning, tiny house concept (less is more) en oplossen van problemen op de arbeidsmarkt die in het licht van fantoomgroei of verdraaide organisaties slim genoemd mogen worden.  Stijn sloot af met een lied over een dagelijkse droom in een kleine wereld waar alle grote dingen zijn vervangen…

Big smile Astrid Elburg

Tenslotte volgde het college van de altijd lachend Astrid Elburg. Een bijzondere dame. Ervaren en enthousiast. Binnen een organisatie kun je werken aan een nieuwe systeem. Realistisch was het al om te spreken over winst én waarde-creatie. Het was aan het einde van deze dag geen tegenstelling meer. Astrid strooide op vrijdagmiddag om 16.00 uur kwistig met vragen. ‘Heeft iemand jou wel eens wat gegund’? Dat was zo’n vraag die best even binnen kan komen….ga werken aan de economie van het geluk is wat ik haalde uit haar verhaal, uit haar college doorspekt met een voortdurende gulle lach. Jeroen ging enthousiast met haar in gesprek…de tijd tikte verder. Om 17.00 moesten we buiten staan. Daarom was het einde wat haastig….

Tenslotte

En dan stond je weer buiten in donker, regenachtig Arnhem-Noord. De auto opgeladen (klasse Burgerszoo). Kon nog even Jeroen paar vragen vanuit Afier stellen. Dat was een mooi einde van een verwarrende dag. Op een hoger niveau verward dat wel.

En toch maar Pippi Langkous volgen? Heb het nooit gedaan dus ik zal het wel kunnen? Inspiratie versus verantwoordelijkheid. Vernieuwing versus salarisbetalingen? Vernieuwing versus hypotheekverplichtingen? Lessen van Manifesto dan? Van kinds af aan heb ik respect voor iedereen die wel alles achter zich laat en de Heer volgt. Wat die Heer dan ook mag zijn. Een maatschappelijke onderneming? Met of zonder winst? Met een waarde? Profit is an opinion, cash is king zegt de accountantsleer. Winst is vluchtig en licht verteerbaar. Het materiele geluk vult niet en zorgt voor snel voor nieuwe honger. En waarde kun je ook niet vastpakken. Maar het geeft wel geluk en tevredenheid. Je kunt het doorgeven door het over te dragen. Dat geldt ook voor de mensheid en voor de planeet waarop zij leeft. Accountants kunnen dat toch ook….  Moedig voorwaarts denk ik dan maar.