Brede welvaart in Hoogeveen

HOERA! Wat toch prachtig dat de motie ‘beleidsindicatoren en meer’ unaniem gesteund werd in de raad van Hoogeveen. En vervolgens door college werd overgenomen. Daarmee heeft Hoogeveen een stap gezet op de weg naar meten van de Brede Welvaart. Maar meten heeft natuurlijk geen enkele zin als we niet werken aan Brede Welvaart. Daarom is deze motie volgens mij van zeer grote betekenis.

Accountants will save the world zei Peter Bakker in 2013. Het spookt dan ook nog steeds in mijn hoofd als we bezig zijn met de jaarrekening 2020 van Hoogeveen. Sturen met cijfers daar gaat het dan om. Niet om accountants, kijk daarom door deze uitspraak heen. Het gaat om doen en dan om verantwoording afleggen. Om het aan te jagen leggen we echter wel druk op het verantwoorden: de jaarrekening. Vervolgens doen we dat op de begroting en tenslotte op de management informatie.

De jaarrekening 2020 ging over de financiële ellende die iedereen graag zo snel mogelijk achter zich wil laten. Dat bracht mij op het punt dat we zowel met de verantwoording als met de sturing verder moeten. De monitor brede welvaart moeten we toch in Hoogeveen ook toepassen. Daarom verdedigde ik de ‘motie brede welvaart’ zoals ik de motie graag wilde noemen. Eerst in de fractie, toen bij het programmaoverleg van CDA, vervolgens in de raad van Hoogeveen. Allemaal gingen ze mee. De een wat sneller dan de ander, maar Hoogeveen doet haar eerste stappen op het vlak van het meten en sturen op verbetering van brede welvaart.

Op donderdag 23 september 2021 werd in de raad van Hoogeveen dus vrij gemakkelijk de jaarrekening vastgesteld. Een document met 250 pagina’s, geschat op 63.000 woorden en 22.000 bedragen. Een huishoudboekje over zo’n 200 miljoen aan inkomsten en uitgaven, maar wat bereiken we nu eigenlijk met de besteding van al die euro’s, dat vroeg is me dus af. Ik wil graag dat ook Hoogeveen zich spiegelt aan de zogenaamde ‘brede welvaart’ om daarmee de zwakke maar ook de sterke punten van Hoogeveen zichtbaar te maken!

CDA gesteund voor SGP, SP, LvH, PvdA en VVD diende een motie in om de jaarrekening te verbeteren. Daarmee vergroten we de leesbaarheid van de jaarrekening echter dat noemden wij ‘sleutelen aan de jaarrekening’, de motie ging ook over een veel groter doel. De motie roept op tot een brede visie op verbeteren van de welvaart en welzijn van de Hoogeveners. Dit noemen we in Nederland ‘brede welvaart’ en dat moet dan ook verwerkt worden in de jaarrekening. En daarmee wordt duidelijk wat wel en wat we niet realiseren. Vervolgens kunnen we sturen via de brede welvaart in de begroting.

Vanaf de wetwijzigingen in het BBV^[1] in 2016 moeten gemeenten vanaf 1-1-2017 een groot aantal voorgeschreven beleidsindicatoren vermelden in de jaarrekening. In Hoogeveen doen we dat dan ook (31 indicatoren). Maar cijfers op zich zeggen niet zo veel. Daarom komen partijen met een motie om meer te doen met de beleidsindicatoren. Ze niet alleen te vermelden in de jaarrekening, maar ze ook trendmatig te presenteren en deze trends te analyseren, analyse te delen en met de raad gezamenlijk te kijken waarop bijgestuurd moet worden. Bijsturen is zeker niet automatisch meer budget geven.

Echter in bedrijfsleven en bij (andere) overheden is men al op het punt aangekomen om meer doen met beleidsindicatoren en verder gegaan dan deze wettelijke verplichting. Men stuurt op ‘brede welvaart’. Vanuit de tweede kamer (tijdelijke kamercommissie brede welvaart o.l.v. Rik Grashoff, GroenLinks) is opdracht gegeven om te werken aan de Brede Welvaartsmonitor. Het CBS heeft deze monitor in beheer. In 2018 heeft CBS daar ook een regionale versie van gemaakt. Diverse gemeenten zijn met de Regionale Brede Welvaartsmonitor (RBWM) aan de slag gegaan[2]. Eerst voor hun jaarrekeningen en inmiddels zijn er diversen die het ook inzetten bij hun begroting.

Het is een goede gewoonte (Covey no 2.) om te beginnen met het doel voor ogen. Momenteel zit Hoogeveen in de corona-crisis, is er sprake van een klimaatcrisis, is er sprake van sociale problemen en is er in Hoogeveen, zoals bij veel gemeenten, een financiële crisis. Churchill zei echter ‘never waste a good crisis’, dus gebruik de veranderingen die het college nu in deze crisis wil doorvoeren ook gelijk om impuls aan Hoogeveen te geven. Om het grote doel, meer dan alleen financieel evenwicht’, centraal te stellen. Begin, zo zegt de motie, eerst maar eens met het goed uit leggen van de 31 beleidsindicatoren die nu (grotendeels verplicht) in de jaarrekening zijn opgenomen. Daarna kunnen we door met het inpassen van de gratis bij CBS beschikbare ‘regionale monitor brede welvaart’. Daarmee kunnen we snel en goed zien welke ambities en welke doelen niet gehaald worden. Deze monitor wordt bij veel gemeenten al toegepast. Op de site van Regionale Monitor Brede Welvaart 2020 (cbs.nl) kunt u zien dat er in de monitor brede welvaart 47 indicatoren staan. Dit zijn ‘metertjes’ waarmee je kun aflezen waar Hoogeveen staat. Er zijn 33 meters die gaan over het ‘ hier en nu’ van Hoogeveen en er zijn 14 meters die die slaan op ‘later’. Daarin wordt gestuurd op ‘ economisch kapitaal’, maar ook ‘natuurlijk kapitaal’, ‘menselijk kapitaal’ en ‘ sociaal kapitaal’. Hiermee ontstaat een nieuwe gemeenschappelijke taal. Dit geeft namelijk Hoogeveen een nieuw perspectief. We definiëren hiermee een nieuwe sociaal contract van de politiek met de inwoners van Hoogeveen. Gebruik daarom de regionale monitor brede welvaart om duidelijk te maken wat de resultaten zijn van de vele miljoenen die wij in Hoogeveen besteden. CDA riep het college op om verder te kijken dan 2022.

Maar moeten we dit nu doen, nu net het eerste herstel zien van de financiële crisis? Natuurlijk klopt dit, maar de wereld gaat verder. De klimaatproblemen zijn breed onderkent. Hoogeveen moet haar jaarrekening en haar begroting inzetten om te laten zien wat we te doen hebben of hebben gedaan. We hebben 200 miljoen te besteden, er werken 760 ambtenaren en we hebben een investeringsbudget van 6,5 miljoen. Die middelen moeten zo goed mogelijk ingezet worden. Met de monitor Brede Welvaart kunnen we dat beter zichtbaar maken. Dat lijkt ons een goede uitdaging voor o.a. de financiële afdeling van Hoogeveen. Daarmee dragen zij bij aan het grotere doel. Dit perspectief zichtbaar maken maakt het inzichtelijker voor de inwoners en voor de raad. Als je reorganiseert, zoals Hoogeveen nu doet, kunnen we beter gelijk de verbouwing goed aanpakken.

Wat kost dat wel niet…? Wij denken niets of vrijwel niets. De ambtelijke staf zou nu toch ook moeten kunnen uitleggen waarom indicatoren veranderen. Het is hun reguliere taak. Daarnaast is de RBWM inmiddels gratis voor iedereen beschikbaar op: Regionale Monitor Brede Welvaart 2020 (cbs.nl) (navigeer met de linker menubalk). De belangrijkste opgave zit in de tijdigheid. Als we de jaarrekening opmaken hebben we geen behoefte aan gedateerde informatie. Dat zal nog wel aandacht van de organisatie vragen.

De motie werd mede-ingediend door SGP, zij gaven aan ‘prima motie en we zijn het er mee eens’. Ook CU vond het een prima eerste stap. VVD vond het een goed initiatief omdat daarmee de effecten van besteding van geld met veel beelden en goed begrijpelijke taal duidelijk worden. Ook SP, PvdA en lijst van Hien dienen mede in. D’66 had problemen met de mail gehad en wilde uiteindelijk ook meedoen. GB was enige partij die niet-mede-indiener wilde zijn. Ze hadden van de wethouder in debat gehoord dat deze eerst het gesprek met de raad wilde hebben om te bepalen wat echt nodig was. Maar GB wilde uiteindelijk wel instemmen met de motie. Daarmee was de hele raad voorstander van deze motie.

De wethouder gaf aan dat de motie ‘goed te doen was’, maar hij herhaalde dat er eerste gesproken moest worden over wat de raad nu precies wilde. Als initiatiefnemer gaf ik aan dat de 47 indicatoren uit de regionale monitoring brede welvaart duidelijk zijn, landelijk gebruikt worden en daarmee vergelijkbaarheid van gemeentes mogelijk maken. ‘Laten we er mee starten’ zo sloot hij zijn betoog af.

Ik realiseer me wel dat het werken met en het sturen op brede welvaart een verandering te weeg zal brengen. Het wordt veel transparanter wat er achter de besteding van middelen gebeurd. Voor ambtenaren, hun management en natuurlijk het college zal er meer druk komen op indicatoren die niet veranderen ondanks dat we daar miljoenen in pompen….. Volgens mij is dit een goede uitdaging, het kan nieuw elan brengen in de taak van de dieners van het publieke belang.

Daarom is het mooi dat de wethouder de motie overneemt en daarmee was een stemming niet nodig was. Het was ook logisch dat wethouder Reneman de motie overnam, alle partijen waren immers voor. Het is een prachtige gedachte dat we de ‘Brede welvaart van Hoogeveen ook in onze jaarrekening kunnen aflezen’. Nu moeten we wel aan de slag met de uitvoering. We willen natuurlijk dan ook iets te verantwoorden hebben…..