Maya de bij-les 

Maya de bij-les is een blog met daarin de column #3 voor Radio Hoogeveen als zomergastcolumnist.  Deze column gaat over het Hoogeveense beeldmerk Maya de Bij en dat koppel ik met de ‘bijlesindustrie’ zoals die genoemd wordt in de wereld van de jeugdhulp. Dit laatste na aanleiding van een kijkje in de keuken die een onderwijzer uit Hoogeveen ons gaf.  Als u ook misstanden wilt melden? Mijn mailadres is e.kreuze@hoogeveen.nl

Wat zit er in deze blog:

1. De column
2. Maya de Bij
3. Kindvriendelijke steden (CKC)
4. Taalproblemen in Hoogeveen
5. Jeugdhulp en bijles
6. Tenslotte…..wat te doen?

1 De derde zomercolumn

 Beste luisteraars van Radio Hoogeveen

 Wat heb ik toch een respect voor de jongen die afgelopen donderdag met meer dan 32 graden in een ‘Maya de Bijpak’ op de hoofdstraat liep. Het is u vast niet ontgaan dat wij na een relatief nietszeggende mascotte Hi-man, nu door de winkeliersvereniging Binnenstad Hoogeveen zijn verblijd met Maya de Bij. Al dan niet bijgestaan door haar vriendje Willy probeert ze de sfeer in ons mooie Hoogeveen positief te beïnvloeden.. In de jaren voor het zakencollege sprak de Hoogeveense politiek over de doelstelling ‘kindvriendelijkste gemeente[1]’, maar dat is inmiddels niet meer zo’n prominent onderwerp. Mogelijk te duur, of heeft het ook last van ambtelijke onderbezetting? De ondernemers van de binnenstad zien er nog wel iets in. Dat is hoopvol. Veelal sluiten ondernemers net iets beter aan op de behoeften van de consument dan overheden. Overigens betalen de ondernemers alles rondom Maya de Bij uit hun eigen inkomsten. Deels is dat subsidie, maar grotendeels eigen BIZ-geld….dat kenmerkt ook de ondernemers als je ergens in geloofd dan investeer je d’r ook in.

Rotary Hoogeveen biedt het selfie-beeld aan Binnenstad Hoogeveen aan…..

Als je je verdiept in de karakteristieken van inmiddels 110 jaar oude Maya dan kun je daar veel positieve elementen uit halen. Maya als positief voorbeeld voor positief Hoogeveen. En dan vooral voor kinderen van 8-12 jaar.  De vraag is natuurlijk of kinderen het bijtje ook kennen? Het was immers voor het laatst in jaren negentig van vorige eeuw op kindernet…..kortom ik zou als Binnenstad wel iets gaan doen met Tiktok….want Maya is een mooi voorbeeld. Ze staat bekend om haar hulpvaardigheid, betrouwbaarheid & vrijgevigheid. Ze zorgt voor anderen, is nieuwgierig, stelt veel vragen en leert uit de verschillen met anderen én van haar fouten. Maya en haar vrienden zijn een voorbeeld van een realistische vriendengroep waar jonge kinderen toe behoren. Daarnaast is de natuur een uitermate belangrijk element in haar leven, waar heel respectvol mee wordt omgesprongen. Tot zover het citaat van Binnenstad Hoogeveen. Prachtig voorbeeld dus voor Jong Hoogeveen. En natuurlijk is ze een bezig bij, dat past bij het wapen en cultuur van Hoogeveen.

De afgelopen pulledag was voor mij een andere dag. Wij mochten onze tante van 80 jaar begeleiden op haar laatste reis naar de Zuiderweg.  Deze lieve tante was een bijzondere tante. Ze was de enige persoon die ik ken die niet had leren lezen en schrijven.

Nu zou dat niet meer gebeuren….…..hoewel…..schattingen in Hoogeveen gaan er van uit dat nog steeds zo’n 8000 inwoners moeite hebben met lezen, rekenen en het werken met computers. Poeh dat is 15%…..dan gaat er wel iets fout in ons systeem? Gelukkig hebben wij in Nederland vanaf 2015 de jeugdwet waarin alle verantwoordelijkheden op dit vlak voor de gemeente staan. Dat leek bij de start heel mooi, maar inmiddels zijn we wel achter dat we als gemeenten daarin zijn doorgeschoten. Zo kennen wij casussen van kinderen uit zeer bovenmodale villawijken die met PGB van de gemeente op zak aan de slag gaan om toch de stap naar nog hoger onderwijs te maken. De testbureaus noemen dit ‘problemen met tempo maken en houden’. Of ‘zelfvertrouwen zit wat aan de lage kant…’.  Dan krijg je kinderen die in huilen uitbarsten als ze geen VWO-advies krijgen….Het roept zeer sterk de vraag op of dit jeugdhulp óf ouderambitie is. Men noemt dit ook wel de bijlesindustrie[2]. Een industrie die zich bedient van testbureaus die een kind net zo lang door de molen halen totdat er een etiket op past[3] en die vervolgens ook ‘ondersteunen’ om een PGB bij de gemeente aan te vragen. Zo komen we in Hoogeveen op ruim 12% kinderen in jeugdhulp. Dat is 1.800 kinderen gemiddeld.  Daaronder zit ook het schaduwonderwijs en dat groeide de laatste jaren ook nog eens gigantisch[4]. Let op dit onderwijs is zeker niet gratis. Als je de weg in de jeugdwet weet krijg je het wellicht vergoed. Lukt je dat niet dan kun altijd nog zelf de portemonnee trekken. Maar eigenlijk is beiden ongewenst. Het zorgt namelijk voor kansenongelijkheid, ouders met goede ingangen en geld zorgen voor extra onderwijs voor hun kroost[5]. Scholen en de gemeente zouden daar iets aan moeten doen. Zeker omdat we ook nog moeten strijden tegen het glazen plafond van de lage verwachtingen[6] [7]. Hopelijk kunnen kinderen zonder Pgb’s, zonder testbureaus ook op Maya gaan lijken. Dus hulpvaardigheid, betrouwbaarheid, vrijgevigheid, nieuwsgierig, zorgzaam, lerend van de verschillen met anderen en lerend van eigen fouten…….we hebben rechten van Maya toch al in Hoogeveen dus voor het Hoogeveense onderwijs heb ik al een mooie naam bedacht: aan de slag met Maya de bij-les ….

2. Maya de Bij

 Maja de Bij is de hoofdfiguur van de in 1912 verschenen bestseller Die Biene Maja und ihre Abenteuer van de Duitse schrijver Waldemar Bonsels (1880-1952). Het boek werd in een veertigtal talen vertaald. De eerste Nederlandse vertaling verscheen in 1920. Ofschoon het boek de vorm had van een kinderboek, is het ook te beschouwen als een politieke fabel, waarin de voordelen van de militaristische bijenmaatschappij worden geprezen. Het midden in de Eerste Wereldoorlog uitgegeven vervolg van de ‘Biene Maja’, Himmelsvolk (1915), borduurt op dat thema voort. Kortom die oude Maya is voor (Hoogeveense) kinderen geen goed voorbeeld. Gelukkig is er meer en is de jongere Maya wel een goed voorbeeld….

Opnieuw populair werd de bij Maja door een Japanse tekenfilmserie, waarvan de eerste aflevering in 1975 verscheen. In Nederland werd de serie van 1977 t/m 1983 uitgezonden door de KRO. De serie wordt nog steeds herhaald, ook in België en Nederland. Het verhaal van Maja de Bij is in de tekenfilms geheel gericht op kleuters en ontdaan van politieke parallellen. Deze serie is verschillende malen uitgebracht op dvd. De in deze serie getekende Maja de Bij heeft evenals vele andere afbeeldingen van Maja maar één paar vleugels, en kan daarmee geen bij zijn; een bij heeft immers twee paar vleugels. Deze figuren lijken dan ook meer op een zweefvlieg dan een bij.

Vanaf 13 november 2012 is Maya de Bij weer elke dag op Z@ppelin te zien geweest. Echter in een compleet nieuw jasje. Studio 100 (waar Binnenstad Hoogeveen de rechten van heeft moeten kopen) heeft destijds Maya, Willy en Flip aangepast aan de hedendaagse technieken, waardoor je een 3D-effect krijgt. Daarnaast worden er nieuwe ‘kind’-figuren geïntroduceerd. Deze jonge personages moeten ervoor zorgen dat kinderen zich beter kunnen identificeren met deze karakters. Zo heb je o.a. het superslimme vliegje Barry, de schattige mestkever Ben en het mooie lieveheersbeestje Lara.

Wat zegt Studio 100 over Maya: Maya is een vrolijk en nieuwsgierig bijtje dat erg gesteld is op haar vrijheid. Daarom woont ze ook in de wei en niet in een bijenkorf. Ze beleeft de leukste avonturen met haar vriendjes Shelby de slak, Max de worm en Willy natuurlijk! Willy is superlui en een echte lekkerbek. Maar hij is de allerbeste vriend van Maya. Samen gaan ze op avontuur. Maya de Bij is bedoeld voor kinderen van 3 jaar t/m 8 jaar. Verdere figuren zijn: Flip, Juf Cassandra, De Koningin en rechter Bijenwas.

De aanwezigheid van Maya is ook gebaseerd op de ontstaansgeschiedenis van Hoogeveen. Omdat Hoogeveen haar ontstaan als (veen)kolonie in 1635 heeft te danken aan de boekweit- en bijenteelt. Veenarbeiders konden pas een woning betrekken om te overwinteren als er naast werk ook te eten was. Op het afgegraven veen werd boekweit geteeld, maar daarvoor was bestuiving nodig. De bij zorgde daarvoor en ook het bijproduct honing was ‘goud’. De turf en bijen staan sindsdien dominant in het wapen van Hoogeveen. Kortom, het is historisch verantwoord. Daarbij vormen bijen een essentiële schakel in ons ecosysteem en de bij wordt op dit moment bedreigd. De ‘verstening’ van binnensteden en woonwijken verstoord de biodiversiteit en een natuurlijke leefomgeving voor dit nuttige beestje en andere insecten. Een thema dat veel aandacht vraagt en breed gedragen actie nodig heeft. Daar gaan wij een stevige steen aan bijdragen. Kinderen zijn een belangrijke doelgroep als het gaat om overdragen van kennis

Wat doet Binnenstad Hoogeveen[8] allemaal met Maya de Bij?  Maya de Bij is zichtbaar gemaakt in en rond Hoogeveen. Maya de Bij heet bezoekers welkom in Hoogeveen langs invalswegen. In de kleurrijke borders in de Binnenstad zijn levensgrote blow-up’s geplaatst van Maya. De lichtmasten zijn voorzien van kleurrijke banners met afbeeldingen van Maya en haar vriendjes in een natuurlijke omgeving. Daarnaast heeft Binnenstad Maya de Bij doeboekjes ontworpen met raadsels, puzzels en een interactieve speurtocht door de Binnenstad. De boekjes worden gratis uitgedeeld door de lokale middenstand. In samenwerking met IVN (instituut voor natuureducatie), heeft Binnenstad Hoogeveen bij 45 basisscholen een Maya de Bij-box aangeboden boordevol plantjes, zaden en bollen. Onder de noemer de ‘Droom van Hoogeveen’ is de opdracht meegegeven om een ‘Tiny Forrest’ op het schoolplein in te richten. Maya is er bij… Maya de Bij zal aanwezig zijn bij activiteiten die voor jonge kinderen (3-8 jaar) worden georganiseerd in Hoogeveen en de regio. Kinderen vinden het fantastisch! Zo zal zij aanwezig zijn tijdens de ‘Pulledagen’, het ‘welkom terug festival’ etc. Maar ook brengt ze bezoekjes aan de campings en vakantieparken in de regio voor een ‘Meet & Greet’. En sinds kort is er het 3D ‘selfie’beeld op de hoofdstraat tegenover Bakker Mulder.  Een levensgrote ansichtkaart waarin Maya en haar vriendje Willy figureren. Hier kunnen kinderen (en volwassenen)  ‘selfies’ nemen of door anderen met Maya op de foto worden gezet.

Kortom Maya probeert op verschillende manieren zichtbaar en aanwezig te zijn in Hoogeveen. Het is een positief en vriendelijke beeldmerk. Hopelijk kan zij haar positieve uitstraling overbrengen op de Hoogeveners.

Kritiek? Natuurlijk kun je je het nodige afvragen rondom Maya de Bij. Belangrijkste is wel dat dit een beeldmerk is wat naast het officiële PR-programma van de gemeente Hoogeveen ‘draait’. Hoogeveen heeft inmiddels weer een ‘marketing-afdeling’ maar we weten nog niet hoe dat gaat ‘doorwerken’ op de ‘strtijd der beeldmerken’. En daarmee lijkt een afstemming tussen Binnenstad en gemeente op dit punt verstandig. Meerdere beeldmerken gaat Hoogeveen niet verder helpen. Hoe dat met de rechten moet is natuurlijk de vraag…

Zeg nu zelf, Hi-man als een soort Hoogeveense superman met een balkje voor de ogen is niet veel…

3. Kindvriendelijke steden

De missie van het internationale netwerk Child Friendly Cities is het bevorderen van innovatief en positief jeugdbeleid. Hoe ga je als gemeente slim om met de veranderende samenstelling van je bevolking, waarbij je de jeugd aan je weet te binden? Hoogeveen begint in 2014 met dit programma. Raadslid Klaas Kroezen weet het ‘Children Zones’ programma uit Rotterdam Zuid naar Hoogeveen te halen en Hoogeveen sluit zich aan bij de Nederlandse tak van Kindvriendelijke steden. Dit Child Friendly Cities NL is een beweging voor gemeentebestuurders, ambtenaren, uitvoerende organisaties, netwerkpartners, burgers en andere geïnteresseerden die met en voor de jeugd werken. Child Friendly Cities roept op tot een transformatie naar Positief Jeugdbeleid. Gemeenten werken met allerlei partijen samen aan een gezond leef- en opvoedingsklimaat voor kinderen en jongeren. Desondanks sluiten de voorzieningen niet altijd goed aan op de behoeften van álle kinderen en jongeren; er zijn onvoldoende mogelijkheden voor ontplooiing, of de stad biedt jeugdigen te weinig veiligheid en geborgenheid om gezond op te groeien. Een groot aantal gemeenten zet zich actief in voor een kind- en gezinsvriendelijk(e) dorp of stad. Door ervaringen uit te wisselen komen we samen verder. Child Friendly Cities verbindt, faciliteert en organiseert inspirerende en verrassende werkbezoeken en themabijeenkomsten en stimuleert daarmee de dialoog over positief jeugdbeleid.

Grappige link met Studio100 is wel dat kindvriendelijke steden ook hun inspiratie in Vlaams België vindt. Kindvriendelijk beleid pluk je namelijk niet zo maar uit de lucht. Het is gebaseerd op brede en diepgaande analyses. Om een accuraat beeld te vormen van de ‘staat van kindvriendelijkheid’ van de stad of gemeente, is goed datamateriaal nodig. Daarvoor genereer je zelf het nodige materiaal (zoals bijvoorbeeld met een lokale buurt- of wijkmonitor), maar kan je uiteraard ook beroep doen op bestaande (CBS-)data. Meer weten over het Vlaamse label kindvriendelijke steden? Zie:  Vlaams Inspiratiekader voor een kindvriendelijke stad of gemeente (pdf)

Op de website van de VNG staan 10 voorbeelden van gemeenten die goed bezig zijn met kindvriendelijke gemeente zijn. Een van die 10 is de gemeente Hoogeveen. Lees maar eens wat VNG daarover schrijft: Gemeente Hoogeveen / Jong Hoogeveen: Kindvriendelijke gemeente | VNG

4. Taalproblemen in Hoogeveen

De bibliotheek heeft in Hoogeveen een centrale rol rondom taal, rekenen en digitale-achterstanden. Het taalhuis noemt men dat. En in Hoogeveen draait het programma ‘Hoogeveen telt mee met Taal’. Is dat nodig? Dat is zeker het geval. De impact van corona op het bereiken door het taalhuis van laaggeletterden is de afgelopen twee jaar zeer zichtbaar geweest. Desalniettemin heeft men in 2020 en 2021 meer dan 200 laaggeletterde Hoogeveners weten te bereiken én betrekken bij een passend taaltraject. Als we dat afzetten tegenover de totale omvang van het probleem mogen we in Hoogeveen niet rusten!

Jeugd/Jongeren

Volgens de Kansenkaart van de Erasmus Universiteit hebben groep 8-leerlingen, die opgroeiden in de gemeente Hoogeveen gemiddeld 68,8% kans op een leesscore op het streefniveau. Voor kinderen waarvan de ouders een laag inkomen hadden, is die kans 62,9%. Voor taalverzorging zijn de percentages respectievelijk 55,1% en 51,9%. De Kansenkaart kun je hier raadplegen en op verschillende variabelen vergelijken en dus ook benchmarken:  https://kansenkaart.nl/klasouderslaaginkomen#6.6/52.279/5.285.

En in Hoogeveen is dus 35,9% kans om in armoede op te groeien. Dat ligt in lijn met Groningen, Emmen en dergelijke plaatsen. Achter Almelo (40%) of Rotterdam-Zuid (53%). Maar we horen bij de top van Nederland! Helaas…..

Volwassenen

In Drenthe is circa 11% van de volwassenen laaggeletterd (https://www.provincie.drenthe.nl/socialeagenda/diversen/bondgenootschap-geletterd-drenthe/). Het exacte aantal laaggeletterden is niet te bepalen. Dit wordt mede veroorzaakt door het feit dat laaggeletterden zich vaak schamen voor het niet goed kunnen lezen en schrijven en dit verborgen proberen te houden uit schaamte of uit angst om hun baan te verliezen. Voor Hoogeveen ligt het percentage naar schatting rond de 15-16%. Op een bevolking van ca. 55.500 inwoners, betekent dit 8.000 – 9.000 inwoners die moeite hebben met lezen, schrijven, rekenen of het werken met een computer. https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/162885/strijd-tegen-laaggeletterdheid-vooral-voorlezen-is-erg-belangrijk

5. Jeugdhulp in Hoogeveen

De Jeugdwet vervangt de Wet op de jeugdzorg, die tot 2015 geldig was, en de verschillende andere onderdelen van de jeugdzorg die onder de Zorgverzekeringswet en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten vielen. Ook de jeugdbescherming en jeugdreclassering maken onderdeel uit van de wet. De verantwoordelijkheid van de gemeenten bestaat onder meer uit:

• het versterken van het opvoedkundig klimaat in gezinnen, wijken, buurten, scholen en kinderopvang;
• het voorzien in een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod van jeugdhulp;
• het adviseren over en het bepalen en inzetten van de aangewezen vorm van jeugdhulp;
• het adviseren van professionals met zorgen over een kind;
• het adviseren van kinderen en jongeren met vragen en problemen;
• het doen van een verzoek tot onderzoek bij de Raad voor de Kinderbescherming als een kinderbeschermingsmaatregel nodig is;
• het compenseren van beperkingen in de zelfredzaamheid en de maatschappelijke participatie van kinderen en jongeren;
• het voorzien in een toereikend aanbod van gecertificeerde instellingen;
• het voorzien in maatregelen om kindermishandeling te voorkomen.

Hoe ze dat doen staat hen vrij.

Is het echt zo goed in Hoogeveen? In het uitvoeringsprogramma Vve 2021-2024 (januari 2021) lezen we dit: In Hoogeveen is 70% over- of onder advisering meer dan in de meeste Nederlandse gemeenten. Kinderen van laagopgeleide of arme ouders krijgen in hun basisschooladvies niet dezelfde kansen als leerlingen van hoogopgeleide en rijke ouders. Deze kinderen krijgen veel vaker een schooladvies dat lager is dan wat de eindtoets adviseert. Bron: onderwijs in de regio in cijfers, 2016/2017

 De Jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau) is een spil in de screening op dreigende achterstanden (en dus niet commerciële onderzoeksbureaus. EJK). Zij kunnen risicofactoren constateren, bijvoorbeeld omdat er te weinig Nederlands in een gezin wordt gesproken of omdat de (taal)ontwikkeling stagneert vanwege financiële problemen thuis. Dit kan dan leiden tot een verwijzing naar een voorschools programma binnen een geregistreerde kinder-/peuteropvang met voorschoolse educatie.

Uit ’n Sterke basis voor kinderen en jongeren in Hoogeveen: ‘dat doen we gewoon samen! Inzichten en aanbevelingen project doorontwikkeling jeugdhulp’ (16 juli 2019)  halen we deze tekst:

De jeugdhulp is doorgeschoten. We zijn te veel bezig met professionele hulp op individuele kindgerichte problemen. Dit kost veel tijd, energie en geld. De tekorten lopen op. Het effect is moeilijk meetbaar en staat te vaak los van de normale wereld van het kind en de jongere. Niemand is tevreden.

 Al vanaf de start van de problemen in 2018 zitten we als raadsleden bovenop dit dossier. Er is veel aangepakt om te komen tot een goed en rechtvaardig systeem. Toch blijven zich gevallen voordoen. Inmiddels zien we dat bepaalde huisartsen en bepaalde onderwijzers zich bij ons melden met zorgen over de houdbaarheid van het systeem. Deze beiden spelen een belangrijke rol. Zeker als kinderen met goed IQ toch een PGB weten te krijgen. Omdat ze bij een huisarts in de regio de volgende diagnose weten te krijgen:

• Leerproblematiek: moeite met tempo maken en houden
• Gedragsproblematiek  Zelfvertrouwen zit wat aan de lage kant

Deze ouders hebben daarna hulp aangevraagd via een praktijk in Hoogeveen waar zorg en onderwijs aan elkaar gekoppeld wordt. Deze ouders die een bovenmodaal inkomen hebben krijgen al drie jaar lang gratis ondersteuning vanuit deze praktijk op basis van de bovenstaande diagnose en plan van aanpak. Het is verbazingwekkend dat zo’n onderstaand plan goedgekeurd wordt door de gemeente Hoogeveen. Hun kind scoort alleen wat laag. Ze zal dat blijven doen omdat het volgens onderwijzers gewoon geen hoogvlieger is.

Zo zijn er meer kinderen die gratis ondersteuning vanuit een bureau in Hoogeveen. Deze kinderen stromen uit in groep 8 op basis- kaderniveau. Deze kinderen zullen geen stijgende scores laten zien omdat ze nu eenmaal altijd laag gescoord hebben. Maar omdat een bureau vanuit Hoogeveen de ouders erop attendeerde om vooral bij de huisarts aan te geven dat hun kind concentratieproblemen heeft of anderszins en dit geen leerproblemen heeft, kwam de vergoeding tot stand.

Onderzoeks- of testbureaus, huisartsen, iedereen werken hier aan mee. Het zou mooi zijn als de gemeente eens inhoudelijk gaat kijken wat hier nu werkelijk voor zorg nodig is. Mijn ervaring is dat hier geen zorg nodig is, alleen de ouders zouden wellicht moeten leren omgaan met de leerprestaties van hun kinderen.

Kortom in Hoogeveen hebben we in 2021 gemiddeld 12k uitgegeven aan de probleemkinderen. Het zou goed zijn om te weten welke kinderen diagnoses hebben als tempo en zelfvertrouwen…het zou kunnen zijn dat daar gevallen van de bijlesindustrie onder zitten…dat zijn vaak kinderen met leerproblemen en geen kinderen met gedragsproblemen. Op scholen worden plannen van aanpak zo geschreven dat het gedragsprobleem overheersend was. Zo konden de bureaus wel ondersteuning van de gemeente Hoogeveen krijgen. Werd het een plan van aanpak vanuit het leerprobleem, dan kon er geen vergoeding aangevraagd worden door de ouders. Het hoofddoel moest altijd zijn dat we werken vanuit de psychische problemen van het kind en niet vanuit de leerproblematiek van het kind. Het onderwijs mocht niet het hoofdprobleem zijn. Zo kunnen heel wat hulpverleners hulp bieden met de subsidieaanvragen van de gemeente Hoogeveen. Deze aanpak werd ons ook voorgehouden als we een plan van aanpak schreven.

Bron: Onderwijzer uit Hoogeveen (naam bij ons bekend)

Tenslotte 

Ja, onjuist ge- of zelfs misbruik van PGB’s moeten we ook in Hoogeveen tegengaan. Daarom hoop ik dat meer mensen (uit onderwijs of jeugdzorg) dit aan ons willen melden.  Deze kansenongelijkheid moeten we bestrijden. Meldingen zullen we genuanceerd bekijken om zo te proberen het geld te laten terecht komen bij die kinderen die ook graag een Maya willen worden. Een mooi, zelfbewust, gemotiveerd kind uit Hoogeveen.  Dan heeft Maya iets om naar uit te zien:

[1] Child Friendly Cities in Nederland | VNG

[2] Citaat uit Opinie Pascal Cuypers in Dagblad van het Noorden 2 agustus 2022.

[3] Citaat Mirjam Janssen in de VK onder titel ‘we bleken allemaal hopeloze zoons te hebben’.

[4] Zie onderzoek De opkomst van schaduwonderwijs in Nederland van L. Elffers en D. Jansen, beiden van UvA.

[5] Meer weten over kansenongelijkheid, luister eens naar deze podcast, ik vond dit helder: Zelfs meester Berrie schatte het niveau van zijn leerlingen lager in • NRC Vandaag (spotify.com)

[6] Citaat van Louise Elffers.

[7] Bijvoorbeeld met inzetten op keuzewerktijden, huiswerk-onder-begeleiding of vakspecifieke tutoren.

[8] Bron: ‘Maya de Bij de vriend van de Hoogeveense binnenstad’