Een blog over of het basisinkomen de oplossing is? Zelf was ik enthousiast over NIB….de studie wordt vervolgd. Er valt wat te doen om het lonend maken van werken. Van kleine en grote baantjes! En dat is wel zeker: dat lukt nu in het huidige stelsel niet. 

Dan maar een basisinkomen? Dit is veel eenvoudiger wordt dan vaak als argument genoemd. Zelfs Rutger Bregman heeft zijn geloof in het basisinkomen afgezworen. Hij schrijft bij ‘de invoering van een universeel basisinkomen zouden de marginale belastingtarieven oplopen naar 70 procent, of misschien nog hoger. Van die 10 euro zou je er nog maar twee of drie mogen houden. Het zou goed kunnen dat mensen in zo’n geval zeggen: laat maar, ik ga niet extra werken. Of sterker nog: ik ga veel minder werken. Dit bedoelt hoogleraar economie Bas Jacobs als hij zegt dat het basisinkomen ‘economische schade’ zou opleveren. En ik moet eerlijk zeggen dat hij mij van mening heeft doen veranderen.’

In Groningen en elders wordt geëxperimenteerd met de basisbaan. Dit is een stap terug richting de Melkertbaan of de baanafspraakbanen. Daar hadden we toch al veel ervaring mee?

Kortom basisinkomen en basisbaan lijken niet de oplossingen voor het grote probleem: hoe stimuleren wij mensen die feitelijk wel (ergens) kunnen werken om aan het werk te gaan? Wat is daarbij ook al weer het grote probleem? In onderstaande tabel zien we de grafiek bij lage inkomens. Het probleem is dat de lijn van bijstand tot modaal veel te vlak verloopt. Toeslagen in soorten en maten zijn daar volgens economen de oorzaak van.

NIB or not NIB?

Bregman en anderen zijn dus teruggekomen van hun basisinkomen-gedachte. Wel zien zij de oplossing in het garantie-inkomen. Ook wel door Bregman ‘basiszekerheid’ genoemd. Het systeem van Bregman is weer niet voor iedereen duidelijk. Het systeem van NIB lijkt niet moeilijk. Op dit moment moet iedere werkende Nederlander belasting betalen. Met een negatieve inkomstenbelasting zou het ook de andere kant op werken. Verdien je niet genoeg om boven de armoedegrens uit te komen? Dan maak je geen geld over naar de Belastingdienst, maar maakt de Belastingdienst geld over naar jou. Met de toeslagenaffaire in ons achterhoofd wel een gewaagde uitspraak. Maar belastingdienst, SVB en UWV kunnen het gezamenlijk oppakken. Hieruit moet gevoelsmatig ook (uiteindelijk) een groot (financieel) voordeel volgen. In de kern lijkt het NIB een mooie oplossing….

Bregman’s aanpak is al langer bekend onder de term negatieve inkomsten belasting (NIB), een term die al in 1962 door Milton Friedman is gepropageerd en door Nixon bijna was ingevoerd in de USA. De essentie van NIB van Friedman is dat via de belastingdienst een basisbedrag voor iedereen ter beschikking komt, met dien verstande dat de belastingdienst dit verrekent met de belasting die je verschuldigd bent. Wie geen belasting hoeft te betalen wegens gebrek aan belastbare inkomsten, krijgt het basisbedrag uitgekeerd.

Complicerend is dus wel dat de term NIB op minstens twee manieren wordt gebruikt. Friedman stelde het eenvoudige systeem voor waarbij iedereen recht heeft op een basisbedrag, waarbij vervolgens bijvoorbeeld 50 % belasting afgedragen moet worden van het bedrag dat je aan andere inkomsten verwerft. Je houdt dus altijd wat over van wat je bij verdient naast het basisbedrag. De belastingdienst vult in dit voorbeeld je middelen aan zolang je minder dan 2 X het basisbedrag ontvangt, daarboven ga je belasting af dragen.

Basisinkomen via de belastingdienst uitkeren als NIB zoals Friedman het ooit heeft bedoeld, is in principe prima. Het levert in principe alle positieve effecten op die voorstanders er van verwachten, mits de belastingdienst dit adequaat kan uitvoeren. Hoewel het systeem minder gewenst is, kan dat ook met de bestaanszekerheid die Rutger Bregman nu propageert. Mits de belastingdienst gedurende het jaar adequaat kan inschatten hoeveel iedereen moet ontvangen of afdragen aan basisbedrag gecorrigeerd met belasting over andere inkomsten.

Let wel er zitten in het NIB-systeem nog wel een paar pijnpunten. Zorg- en huurtoeslag verdwijnt. Maar ook hypotheekrenteaftrek. Kortom hier moet nog wel flink aan gewerkt worden, maar past bij een visie dat de geleidelijke afschaffing van H-woord noodzakelijk is. En natuurlijk de uitvoerbaarheid door instanties met slechte reputatie.

Arbeid adelt 

U zou het misschien niet meer denken, maar veel inzichten en wijsheden kun je vinden in de Woord Gods. CDA ook dat wordt door sommigen ontkracht, is een Christelijke partij. Dus vinden wij inspiratie voor ons handelen in de bijbel. In de toepassing van Gods Woord. Het grote voordeel van de NIB is of zou moeten zijn: arbeid adelt. Namelijk door de mogelijkheden te krijgen om te mogen werken komt een mens vooruit. Eerst de Bijbelse opvatting over arbeid.

Bijbels opvatting over arbeid

De Bijbel is expliciet en genuanceerd over arbeid. De bijbel heeft ook een uitgesproken mening over zorg voor kwetsbaren. Wat wij nu vrijwilligersarbeid noemen is in het oude Israël ook terug te vinden. Arbeid dient 3 doelen:

  1. De eer van God: Paulus zegt in 1 Kor 10 : 31: Hetzij dat gij eet, hetzij dat gij drinkt, hetzij dat gij iets anders doet, doet het alles tot eer van God en in Kolossenzen 3 : 17 zegt hij : al wat gij doet met woorden of met werken, doet het alles in de Naam van onze Heere Jezus.
  2. Het heil van de naaste bevorderen. Het liefdegebod in de Bijbel luidt: God liefhebben boven alles en de naaste als onszelf. Dat zal ook in ons werken doorklinken. We werken niet voor onszelf, maar om door ons werk de ander en zelfs de hele samenleving te dienen. De dienst aan de naaste omvat twee dingen: verlenen van hulp en de ander niet tot last zijn. Het eerste zien we in Efeze 4 : 28: die gestolen heeft, stele niet weer, maar arbeide liever, …, opdat hij iets heeft om mee te delen aan degene die nood heeft. Henry zegt daarvan : “IJver zal de mensen bewaren voor de verleiding om kwaad te doen en in staat stellen om goed te doen.” De naaste zijn volgens 1 Tim 5:4 de ouders en volgens 2 Kor 12:14 de kinderen, dus de familie, het gezin. Maar de kring wordt ook verder getrokken, Gal. 6:6 en 1 Kor 9:14 wijzen naar de gemeente, die we door onze giften ook kunnen dienen. Gal 6:10 wijst niet alleen naar de gemeente, maar naar allen. Van het een ander niet tot last zijn geeft Paulus zelf een duidelijk voorbeeld in 1 Thess 2:9. Hij werkte zelf dag en nacht om niemand tot last te zijn. Hij wilde zelf als prediker zijn eigen kost verdienen. Daarom besteedde hij een deel van zijn tijd als tentenmaker. Zo dienen ook wij in ons werk (indirect) de ander te dienen en zeker de ander niet tot last te zijn.
  3. Voorzien in eigen levensonderhoud. Het voorgaande wijst ons al dat het ons een eer moet zijn om in ons eigen levensonderhoud te voorzien. In 2 Thess. 3:10 staat dat zo iemand niet wil werken, hij ook niet zal eten. In Spreuken 31 wordt van de deugdelijke huisvrouw gezegd dat zij het brood der luiheid niet eet. Zo is ieder die kan werken ook geroepen dat te doen om zo niet te leven ten koste van anderen.

Kortom de Bijbelse opdracht om te werken is duidelijk. Exodus 4 vers 9 moeten we breed interpreteren. De Statenvertaling zegt het ook duidelijk: 6 dagen zult gij arbeiden. We richten ons vaak in dat wetartikel op de zevende dag, maar de andere 6 krijgen ook een opdracht mee.

Wat kunnen we doen

De uitgangspunten voor CDA TK21 zijn:

  1. Belastingheffing moet eerlijker en
  2. eenvoudiger worden en
  3. meer bijdragen aan de ontwikkeling van een duurzame economie
  4. Werken moet weer lonend zijn.

Dit slaat zowel op de belastingheffing als op de (minima-) regelingen. Ook met het doel degene die echt behoeften hebben te helpen met minder of geen bureaucratie. Daarom moeten we:

  1. Werken aan eerlijke belastingen
  2. Werken aan toegankelijk en rechtvaardig minima-systeem.

Opdracht genoeg voor 2021. Nieuwe Sociaal heeft dus meerdere gezichten. Met de begroting 2021 heeft CDA Hoogeveen al een eerste stap gezet. Er is nog veel werk te doen. Ook de politiek is toe aan enig zweet des aanschijns.  Aan de slag met NIB, vereenvoudiging of afschaffing van gestapelde regelingen.  Hoe gaat het er in Nederland uit zien.   We moeten namelijk werken aan de het lonend maken van werken. Dat past bij de Bijbelse opvatting. En de huidige stapeling van landelijk en lokale regelingen zorgt er voor dat werken gaan niet loont. Deze val moeten we uit. Dus NIB (of variaties daarop) moeten we m.i. nader onderzoeken. Er valt wat te kiezen in maart 2021. Laten we het wel even doorrekenen:  IB = G- t* Y (t < 100%)….

Toelichting: Y= zelf verdiend inkomen. t = tarief (Mbt= marginale belastingtarief. Gbt= gemiddelde belastingtarief). IB= te betalen (of ontvangen?) inkomstenbelasting, te berekenen met de formule IB= (0,5 x Y) – G. N= netto-inkomen: Y – IB. 

Dit alles roept bij mij nog de interessante vraag op: