Blogje, 100% op persoonlijke titel, over de bijstand. Ik ben vooral voor regelingen die beweging geven en geen stilstand veroorzaken.
Tjonge, tjonge wat stonden de kranten in december 2020 vol van problemen in het sociale domein. Dit keer geen jeugdhulp, geen schuldhulp maar inkomenshulp. In Nederland kun je promoveren op inkomenssteun, regelingen, toeslagen en alles wat barmhartig de arme mens tegemoet moet komen. Alle overheden werken keihard langs elkaar heen om inkomenssteun te leveren of juist niet te leveren. De fraudebestrijding bij de afdeling toeslagen is daar het meest besproken voorbeeld van hoe het niet moet. Dan maar een simpel systeem van het basisinkomen?
In dit blog ‘bijstand, geen stilstand’ geef ik een persoonlijke mening. Na aanleiding van bezuinigingen in Hoogeveen op 3 december werd gesuggereerd dat CDA verrechtst was. Ik heb me dat niet gerealiseerd. Ik houd me vast aan één van de vier kernwaarden van het CDA: gerechtigheid. De overheid is er om samenleven mogelijk te maken voor allemaal. Een betrouwbare overheid die grenzen stelt en onrecht bestrijdt is nodig om ruimte te scheppen voor al het goede dat mensen in de samenleving tot stand kunnen brengen. De overheid moet rechtvaardig zijn. Ze moet in haar optreden recht doen aan alle facetten van het mens-zijn, en op die verantwoordelijkheid aanspreekbaar zijn. De overheid heeft een bijzondere verantwoordelijkheid als het gaat om de zorg voor wie kwetsbaar en afhankelijk zijn.
In de raad van 3 en 10 december 2020 hebben partijen de pijlen gericht op ‘de boekhouders van CDA’ die ’alleen maar de OZB-stijging tegen willen gaan’ en ‘en passant de minima van Hoogeveen bij de vuilnis zetten’. Opvallend hoeveel serieuze partijen hun vingers blauw typen in nieuwsbrieven om het CDA op dit punt in kwaad daglicht te zetten. CDA en ook CDA Hoogeveen is voor een rechtvaardig, eerlijk systeem. Mooi dat het CDA-verkiezingsprogramma voor de TK21 verschenen is. Daar staat ook duidelijk in waar CDA voor wil staan. Gemeente en Rijk moeten samenwerken in het zorgen voor een goed vangnet voor mensen met financiële problemen. Een vangnet moet echter geen hangmat worden en liefst wel een trampoline. En wel één waardoor je gelanceerd wordt, niet één waar je heen en weer gestuiterd wordt. Ik geloof in de kracht van de mens, maar ook dat je soms een duwtje nodig hebt. En gelukkig niet altijd van de overheid. Dat betekent dat er met scherp oog en goed verstand gekeken moet worden naar de situatie waarin zich een bijstandsgerechtigde zich bevind. Op maat, dat kan niet anders in mijn ogen. De sleutel is dan ook ruimte in wetgeving en ambtenaren met goed inzicht en stevige ruggengraat. En veel ruimte voor maatschappelijk initiatief. Daarbij geloof ik nog steeds dat ondernemende mensen of eventueel ondernemers het meest initiatiefrijk zijn. Niet exclusief (zie verschillende bewoners-coöperaties) maar wel meest frequent. In dit verband blijf ik enthousiast over ‘sociaal ondernemen’. En is dus de code social enterprises of de BVm goede toetsstenen.
Ja, maar je komt nooit weer uit de bijstand….
Is dat zo, ik lees op 8 december dat wel eens anders:
Terug naar Hoogeveen
Voor mij begint deze kwestie op 31 oktober 2019. In de toenmalige afweging rondom bezuinigingen in de begroting 2020 kwamen wij te spreken over ‘schrappen van toeslagen om te komen tot één regeling’. Primair lag voor mij het accent op vereenvoudiging. Daarmee op verlaging van kosten en zo mogelijk ook bezuinigingen. In dit debat waren het kindpakket en de regeling bijkomende studiekosten voor schoolgaande kinderen beëindigd. Op 30 juni 2020, ruim 8 maanden na de motie, schrijft het oude college na enig onderzoek: ‘Het is dus niet mogelijk om te komen tot slechts één regeling’. In de brief noemt het college landelijke en fiscale regelingen. Daarop heeft Hoogeveen natuurlijk geen invloed, de motie is op dat vlak dus veel te generiek geformuleerd. Het ware beter om de motie meer te richten op de vereenvoudiging van de Hoogeveense regelingen. College noemt in dat verband maar 3 regelingen die vanwege de verschillende doelen ook niet tot één regeling verbouwd kunnen worden:
- Collectieve zorgverzekeringen;
- Activiteitenfonds;
- Regeling eigen bijdrage peuterspeelzaal.
De afgelopen maanden zagen we twee grote nieuwsitems die de discussie rondom inkomenssteun zwaar beïnvloeden:
- Toeslagenaffaire en de commissie van Dam;
- Claim Wijdemeren ook wel de ‘boodschappenaffaire’ genoemd;
In beide kwesties zie je de problematiek van rechtmatigheid. Rosalie van Rijn (jonge wethouder in Wijdemeren van het CDA) zegt op 30 december in Trouw: ‘Niet alles wat rechtmatig is, is ook rechtvaardig’. Dat brengt ons weer terug bij de kernwaarden. De vragen die Slootweg/Peters/Omtzigt direct stelden naar aanleiding van ‘de boodschappenaffaire’ hebben dan ook betrekking op deze verhoudingen.
Maar eigenlijk stond eigenlijk de krant vol van kwesties rondom de sociale rol van de overheid. We zetten ze even op een rij:
- 6 november: ‘De overheid vormt geen schild meer voor de zwakken’;
- 8 december: ‘Eindelijk weer een baan na langdurige bijstand’;
- 17 december: ‘Ik kreeg doorlopend vorderingen, het was een gekkenhuis’;
- 21 december: ‘de plusjes zorgen voor de minnetjes’;
- 23 december: ‘Gemeente Den Haag stoft de moedermavo af’;
- 23 december: ‘Ik was best rijk, maar nu ben ik alles kwijt’;
- 24 december: ‘Gemeente willen graag bijspringen’;
- 28 december: ‘Hervorming van de bijstand is onontkoombaar’;
- 29 december: ‘Armoedebanken springen in als het systeem tekortschiet’;
- 29 december: ‘Banenplan voor zwakke groepen faalt’;
- 30 december: ‘Roep om barmhartiger wetgeving op sociaal gebied’;
- 30 december: ‘Boodschappenaffaire: doorgeslagen fraudejacht’;
- 31 december: ‘De toeslagenaffaire is geen bedrijfsongeluk, het systeem faalt’.
Kortom heel veel aandacht voor dit wederom complexe probleem. Uitdagingen zijn groot, maar daar moet je niet voor weglopen. Grofweg zien ik 5 gezichtspunten:
Als raadslid vraag je je altijd af wat kan ik doen en wat kunnen we lokaal niet doen? In deze vijfhoek speelt dat ook. Eigenlijk is geen van de 5 onderdelen het exclusieve domein van alleen de Den Haag of alleen de gemeentelijke situatie. De P-wet lijkt vooral een landelijk beleidsstuk, maar zeker in de ‘boodschappenaffaire’ zien we dat de uitvoering toch echt dat de wijze van uitvoering bij de gemeenten ligt…
Gemeenten kunnen iets betekenen!
Mijn uitgangspunten
- Bekijk de problematiek vanuit een integraal perspectief;
- Maak het eenvoudiger en toegankelijker;
- Richt je op beweging in plaats van stilstand;
- Bescherm de zwaksten;
- Zorg voor rechtvaardigheid;
Waar staat CDA voor?
Voordat we naar Hoogeveen kijken moeten we kijken naar ‘Den Haag’. We kunnen deze kwestie niet geïsoleerd in Hoogeveen bekijken. Het CDA TK21-programma schrijft: Een eerlijke economie vraagt om solide overheidsfinanciën, lagere lasten en een eerlijk en overzichtelijk belastingstelsel. Het CDA vindt het belangrijk dat de overheid ons belastinggeld sober, efficiënt en verstandig uitgeeft. Dat kan wat mij betreft 1:1 overgezet worden in het programma van CDA Hoogeveen. Uitgangspunten van CDA zijn dan ook:
- Belastingheffing moet eerlijker en
- eenvoudiger worden en
- meer bijdragen aan de ontwikkeling van een duurzame economie
- Werken moet weer lonend zijn.
CDA pleit voor een forse vereenvoudiging van het fiscaal toeslagenstelsel om het zinloos rondpompen van belastinggeld te beperken. In de wetenschap dat een vereenvoudiging van belastingen vaak heel ingewikkeld is kiezen we voor een zorgvuldige aanpak. Wanneer vereenvoudigingen de fiscale maatregelen ongerichter maken, weegt voor ons het belang dat de overheid regelingen opstelt die zij ook kan waarmaken zwaarder. Complexe regels hebben in de afgelopen jaren geleid tot te veel problemen in de uitvoering.
Het CDA vindt het belangrijk dat belasting geheven wordt naar draagkracht. Bij gelijke inkomens hoort in principe een gelijke belastingdruk. Alleen als meer mensen in een huishouden van één inkomen moeten rondkomen, moeten de lasten ook lager zijn. Hoe vertaal je dit naar de lokale OZB? Is het bezit van een huis of een bedrijfspand ook ‘draagkracht’?
CDA over spaargeld
Door te sparen bouw je buffers op voor als het tegenzit. Een appeltje voor de dorst. Daarom willen wij geen belasting op spaargeld dat op een spaarrekening staat, zolang de rente nog lager is dan de heffing op vermogen. Dit geldt bijvoorbeeld als je in box 3 spaart voor je pensioen of voor spaargeld tot een bepaald maximum. Ook voor overige beleggingen voeren we een regeling in waarbij de belasting aansluit op de behaalde rendementen.
CDA over belastingen en werk
Wij willen dat de belastingdruk op arbeid minder afhankelijk wordt van de contractvorm waarin het werk wordt verricht. Dat is een herwaardering van het vaste contract ten opzichte van tijdelijke opdrachtovereenkomsten.
Daarnaast wil het CDA werken weer lonend maken. Daarom willen wij de marginale belastingdruk nergens hoger hebben dan het toptarief van 49,5%. We streven ernaar om de extreme situaties op korte termijn aan te pakken en aan het eind van de kabinetsperiode alle marginale druk van meer dan 60% te hebben aangepakt. Zo houd je meer over aan je eigen extra arbeid. Zie verdere regelingen: Belastingen (cda.nl) TK21
Kunnen we deze uitgangspunten ook vertalen naar Hoogeveen? We duiken even in de situatie in Hoogeveen.
20 minimaregelingen
In 2019 hebben we de situatie rondom minima al eens geanalyseerd. We constateerden dat toen geld verkregen kan worden uit 20 regelingen. Deels rijksregelingen (belastingdienst en SVB) (5), deels Hoogeveen (11) en voor overige uit maatschappelijk middenveld (ook 4).
Wat krijg je als je onder 110% van bijstandsnorm zit?
Alleenstaand, zonder (ex-)partner, werkend, volwassen, met één kind van 11 jaar. Bijstandsnorm: 12.365. 110% bijstandsnorm: 13.602. Kleine € 1.100 per maand….wat kun je daarbij krijgen:
- Zorgtoeslag
- Huurtoeslag
- Kinderopvangtoeslag
- Kindgebonden budget
- Kinderbijslag
- Bijkomende studiekosten
- Ouderbijdrage peuteropvang
- Collectieve ziektekostenverzekering
- Collectieve zkv, vergoeding eigen bijdrage Wmo
- Bijzondere bijstand
- Individuele inkomenstoeslag
- Individuele studietoeslag
- Regeling meerkosten
- Kwijtschelding belasting en heffingen
- Jeugdfonds sport en cultuur
- Stichting Leergeld leermiddelen in natura
- Stichting Jarige Job
- Stichting Kinderhulp
Inmiddels zijn 2 regeling afgeschaft:
- 2020: Kindpakket (voorlopig)
- 2021: Activiteitenfonds
Kortom er zijn nog 18 mogelijk heden om een uitkering aan te vullen. We realiseren ons daarbij natuurlijk wel de volgende zaken:
- Je moet wel in aanmerking komen. Alleenstaande krijgt geen kinderbijslag etc,;
- Dat mensen wel veel (heel veel) formulieren door moeten;
- Dat dit als vernederend ervaren wordt.
Daarom steunden wij op 31 oktober 2019 de motie ‘een regeling’ in november 2019. Doel van deze motie was in ieder geval voor ons: vereenvoudiging van de minimaregelingen. Dat past bij de uitgangspunten die we ook zagen bij het landelijke CDA.
CDA zet minima bij de vuilnis?
CDA is een partij die op twee benen staat. We proberen evenwicht te vinden. Daarbij kom ik weer uit bij Lubbers. Ook Lubbers (en zijn secondant Bert de Vries) werden permanent langs de sociale meetlat gelegd. CDA-volger Jan Schinkelshoek[1] meent dat Lubbers hard ingreep maar ook sociaal was. “Hij was van beide markten thuis. Het evenwicht handhaven, daar gaat het om. Dat gold ook voor De Vries. Hij verdedigde de beperking van sociale zekerheid om de zaak betaalbaar te houden. Een lager voorzieningenniveau was geen doel op zich, het ging hem om de betaalbaarheid op langere termijn. Hoe houden we de sociale zekerheid in stand? In de verzorgingsstaat alles houden zoals het is, is niet altijd sociaal. Soms moet je een stap terugzetten om sociale voorzieningen op langere termijn veilig te stellen.”
Om een rechtvaardig en houdbaar stelsel te realiseren wat niet werkt als een warme natte deken over ambities en verantwoordelijkheid nemen moet volgens mij nog wel het nodige gebeuren. En het moet eenvoudiger. Toeslagenaffaire heeft dat duidelijk geleerd!
De christendemocratie beschikt ook over een goed, aansprekend en overtuigend verhaal, een verhaal dat, teruggaand op christelijke waarden, het land perspectief bied. Tegenover polarisatie beleid de partij verbinding, tegenover vrijheid-blijheid zorg voor elkaar, tegenover economie rentmeesterschap, tegenover ieder-voor-zich solidariteit. Op die manier geeft het CDA op z’n beste momenten op eigentijdse manier vorm aan „het Bijbelse getuigenis van Gods beloften, daden en geboden”, zoals het in het program van uitgangspunten heet. Dat laat zich vertalen in uitgewerkte partijprogramma’s.
Dat wil overigens niet zeggen dat we ook maar moeten blijven stapelen met regelingen. Altijd maar uitbreiden. Niet voor ieder individueel geval een regeling. 2021 lijkt het CDA Hoogeveen een goed moment om, in het licht van alle regelingen, nog eens goed te kijken naar de Hoogeveense minima-regelingen. En daarbij goede oorzaakanalyse te maken. Waardoor komen mensen in de problemen en kunnen die een rol spelen bij het oplossen? Daarbij spelen in mijn ogen een rol:
- (ex-) partners;
- Schuldenproblemen;
- Huisvestingssituatie;
- Werkgelegenheid;
- Onderwijs
Kortom armoede en gebruik moeten maken van minimaregelingen kan NIET opgelost worden door aan één knop te draaien……het is veel complexer, dus vraagt ook een politiek die daar integraal over kan denken!
