Vanaf 8 januari 2020 ben ik in verhoogde paraatheid bezig geweest met de financiën van Hoogeveen. Met deze blog wil ik de periode 2021 afronden en de lezer deelgenoot maken van alle aspecten die daarbij een rol gespeeld hebben. Voor de officiële berichtgeving vanuit CDA verwijs ik naar www.cdahoogeveen.nl. Hier dus slechts mijn observaties. Voor de pers niet echt interessant en zeker niet iedereen in de politiek is hiermee bezig, maar ik zie het toch als een wezenlijke taak van raadsleden. In de campagne had ik de mini-poster ‘laat Derk z’n karwei afmaken’ gemaakt….De vraag is dus nu ‘gaat Derk zijn karwei goed afmaken’…..
Verantwoording 2021
Op dinsdag 5 juli 2022 was de eerste verantwoordingsdag van het inmiddels deels vertrokken zakencollege. Het bestuur van Hoogeveen legde verantwoording af over het door haar uitgevoerde beleid over het jaar 2021. Eigenlijk het eerste (en enige) jaar waar het zakencollege helemaal verantwoordelijk voor was. De CDA-fractie legde aan de hand van haar doelstellingen uit het raadsakkoord van zomer 2020 het college-beleid langs de meetlat. Naast mooie resultaten waren er ook veel zorgen en uitdagingen. Het zakencollege heeft het nodige bereikt, maar 2 jaar is echt te kort om fundamentele veranderingen door te voeren. En zoals de schatkistbewaarder Derk Reneman ook toegaf, in 2021 zijn echt veel meevallers ons ‘overkomen’.
De verantwoording en de verantwoordingsdag zijn een belangrijk ijkpunten in het politieke jaar. Heeft het college gedaan wat ze voorgenomen heeft? Wat is gelukt en wat niet? En waarom niet? En dat vragen we als gemeenteraad niet omdat wij het verleden kunnen veranderen, wel moeten we het college controleren en kunnen we trends en ontwikkelingen zien. En dat helpt college, organisatie en raad om beter te voorspellen. Waarom is goed voorspellen van belang? Goeie vraag…..dat doen we om tijdig in te kunnen grijpen, door meer of minder uit te geven en om onze tarieven en daarmee de kosten van onze inwoners realistisch te bepalen. Daarbij moeten we ons wel realiseren dat we van onze inkomsten als gemeente maar voor zo’n 13% zelf direct kunnen beïnvloeden…..maar toch, we hebben invloed op de financiën van onze inwoners. Er waart immers anno 2022 een spook rond. Het inflatiespook. Daarom is verantwoordingsdag van groot belang! Als opmaat naar kadernota en dus naar begroting 2023 e.v. Daar spreken we dan 14 juli weer over….
Het college legt verantwoording af over de periode 2021. Een bijzonder jaar, het bestuurlijke jaar 2021. Het eerste jaar waarbij het interim college 2020-2022 de touwtjes in handen heeft gekregen. Een jaar waarbij, uniek en voorlopig eenmalig voor Hoogeveen, gewerkt wordt met een raadsakkoord. En het jaar 2021 begint dan eigenlijk ook op donderdag 2 juli 2020. Met de motie voor een raadsakkoord worden drie doelstellingen aan de raad voorgelegd. Drie doelstellingen die we met de jaarrekening 2021 kunnen evalueren. Wat waren de doelstellingen van het voorgestelde raadsakkoord?
- Verbeteren onderlinge verhoudingen in de raad;
- Oplossen van de grote financiële problemen;
- Een beter bestuur met een andere, een betere koers;
Ad 1. Verbeteren onderlinge verhoudingen. Uit het document ‘input college voor verantwoordingsdag 5 juli 2022’ lezen wij op pagina 3: ‘In het gemeentebestuur kwam rust. Er kwam een breed gevoelde gezamenlijke verantwoordelijkheid Hoogeveen er weer bovenop te helpen en het vertrouwen tussen raad en college werd hersteld. Conclusie: dit punt is gerealiseerd. # 1: V
Ad 2. Oplossen van de grote financiële problemen. U weet nog wel dat we anno 2020 een eigen vermogen hadden van minder dan 1 mln euro. We hadden voor 2021 een begroting van negatief 174k en na wijzigingen van positief 39k. Zeg maar 0-resultaat. Op 26 november 2020 was deze begroting 2021 aan de orde. Wij stelden toen in deze vergadering al aan de orde dat wij echt een hoger resultaat verwachten. Voor de liefhebbers luister op de gemeentesite naar de raad van 26 november 2020: klik op 35 min en 28 sec. De letterlijke tekst we toen uitspraken: ‘we nemen u mee naar voorjaar 2022, de jaarrekening 2021 op basis van pessimistisch-realistisch begroten valt op de mat. Een voordeel van € 3,5 mln. en Hoogeveen is weer boven jan’.
Inmiddels weten de uitkomsten van 2021. Een overschot van € 12.126.000. Maar liefst 3,5 keer beter dan wij op 26 november 2020 wisten te voorspellen. Kortom goed voorspellen is een kunst! We zijn daarom blij dat we toch de OZB-verhoging als gemeenteraad wat lager hebben gesteld.
Door het resultaat over 2021 van 12 mln. PLUS behoren de financiële problemen tot het verleden…..immers (gecontroleerde) cijfers liegen niet. We hebben 12 mln. OVERSCHOT op onze begroting 2021 en daarmee staat ons eigen vermogen inmiddels op € 25.799.000 euro (in GemRap I is de voorspelling 53 mln. in 2026).. Onze solvabiliteitsratio staat bijna op de voorheen gestelde grens van 18%. Nu 17%, En nog veel belangrijker is: het college gerapporteerd: onze weerstandsvermogen-ratio is 1.76! kwalificatie ‘ruim voldoende’, Kortom we hebben in 2021 goede stappen gezet. En gezien het toegenomen risicoprofiel (zie de 15 risico’s die gerapporteerd worden in de evaluatie schoen lei) is dat goed te noemen! Conclusie: dit punt is ook gerealiseerd. # 2: V
Ad 3. Was sprake van goed koersvast bestuur? Zoals wij al eerder in dit huis zeiden: prijs niet de wind, maar prijst de koers’. Hoe kunnen we nu beoordelen of sprake is van goed koersvast bestuur? Dan kijken we toch verder dan ‘het resultaat onder aan de streep’….! Hoe beoordeel je nu of een college goed bestuurt heeft? We hebben daar een paar meetpunten voor ‘bedacht’:
- Laat het college zelfreflectie zien en is ze transparant over wat niet of niet volledig goed verlopen is?
- Is sprake van goede sturing op financiële resultaten of is een resultaat het college ‘overkomen’?
- Worden de lasten in redelijkheid bij de inwoners neergelegd?
- Zien we verbeteringen in de beleidsindicatoren?
- Hoe doen we het volgens de monitor ‘brede welvaart’ van het CBS?
We zullen genuanceerd deze punten langslopen:
# | Onderwerp | Waarneming CDA | Conclusie |
a | Zelfreflectie | Duidelijk zichtbaar in ‘input voor verantwoording’ | V |
b | Sturing | College geeft aan dat sturing erg moeilijk is. Geen verwijt, wel een constatering. Hoogeveen staat in landelijke rangschikking op plaatst 43 van de 55 middelgrote gemeenten. Erg matig en in vergelijking met regionaal vergelijkbare gemeenten zitten we vaak onder het gemiddelde. Werk aan de winkel dus. | X |
c | Lasten redelijk | Hoogeveen in Drenthe inmiddels qua OZB in de top 3 van duurste gemeenten. Andere lasten? Leges? Begraafrechten? Vergunningen? Echt goedkoop zijn we niet. Miinima hebben wel nodige ingeleverd, maar toch is sociaal domein (zie toename kosten jeugd) niet structureel in balans. In tweede termijn zegt wethouder Reneman ook eerlijk: Hoogeveen is niet structureel in evenwicht. | X |
d | Beleidsindicatoren | Slechts 13 van de 39 indicatoren laten een verbetering zien. Kortom niet echt ‘groots’. Valt nog veel te doen. Al weer ‘werk aan de winkel’! | X |
e | Brede Welvaart | 46 meetpunten en Hoogeveen scoort maar 7 bovengemiddeld! Ernstig is bijvoorbeeld dat wij bij de slechtste 5 zitten als het gaat om mensen die langdurig ziek zijn. Daar hebben we maar liefst 40,8% van…..ook duidelijk: werk aan de winkel! | X |
Kortom Hoogeveen heeft 12 mln. winst gemaakt. Een spaarrekening van ruim 25 mln. Dat is allemaal heel plezierig en je kunt zeggen dat de motie zomerakkoord van 2020 in die zin gewerkt heeft, echter als je inzoomt en verder doorkijkt zie je toch veel zorgpunten. En dan hebben we het nog niet over het feit dat duidelijk werd dat niet alle risico’s die Hoogeveen loopt niet in de jaarrekening opgenomen zijn. Dan is ons weerstandsvermogen (spaarpot) misschien nog niet eens groot genoeg. Gelukkig gaf wethouder Reneman dat ook ruiterlijker toe. Risico inschatting moet echt beter in Hoogeveen. En dan, dan kunnen we pas bepalen wat ons noodzakelijk weerstandsvermogen is. En kunnen we investeren of ons financieel beleid wijzigen.
Tenslotte stelde gemeentebelangen voor om alle indicatoren maar overboord te zetten en het te houden op 1 maatstaf: namelijk ‘wilt op schaal van 1 tot 10 aangeven of u gelukkig bent in Hoogeveen’. Ik zou dan willen zeggen vereenvoudig de wereld en wantrouw haar. Natuurlijk zijn het maar metertjes, maar hoe stuur je anders een gemeente? Hoe weten we anders als raad of het geld goed besteed wordt? Hoe kunnen we ingrijpen als het nodig is?
Hierbij bedank ik de financiële afdeling voor hun inzet en roep ik ons allen op om de technische vragenronde te reorganiseren en de verantwoordingsdag door te ontwikkelen. Een goed college is gebaat bij een kritische raad. Daarnaast dank ik de twee leden van het college die ons complimenteerden met onze gedegen aanpak. Zo zou het moeten werd gezegd. We nemen de controlerende functie serieus. Nu en in verleden ook.
Bijlage 1
Onderbouwing meetpunten goed bestuur Hoogeveen
Ad 3a. Zelfreflectie en transparantie? Het CDA is met die houding zeer tevreden. Het document evaluatie Schone Lei geeft ons inzage in zo’n 15 risico’s waar het college mee te kampen heeft. Ook in het document ‘input college’ geeft in de paragraaf ‘ontnuchterend’ (pag 3) inzage in de 4 mislukte acties. Daarbij maken wij ons over die mislukte acties nog wel grote zorgen. Met name #1 en #4 blijven ons de afgelopen jaren achtervolgen. #1 bezuinigen op sociaal domein bleken moeilijk of onmogelijk te realiseren. En minstens zo zorgelijk #4 ‘veronderstellingen waarop de taakstellingen waren gebaseerd waren incorrect’. Wij blijven van mening dat je daar toch meer grip op moeten krijgen. Vanuit dat oogpunt volgen we ‘herontwerp sociaal domein’ en ‘herinrichting financiële functie’ graag in detail. Conclusie, we zijn er nog lang niet, zeker als we nieuwe decentralisaties en de arbeidsmarktproblematiek in ogenschouw nemen. Maar qua transparantie:
Check the box # 3a: V
Ad 3b. Sturing of overkomen Hier zit toch wel het grootste minpunt van deze verantwoording…..immers bij de begroting hebben we nog een 0-resultaat en bij de gemrap 2021 een kleine winst, bij de monitor november 2021 hebben een voorspelling van 2,6 mln. uiteindelijk wordt het 4,7 keer beter! Een afwijking van 79%. Pessimistisch realistisch is prima, maar wij waken wel voor beiden, dus niet alleen pessimistisch of extreem voorzichtig waarbij wij bijdragen aan het vergroten van het inflatiespook. U ziet dat wij oproepen om de herinrichting van de financiële functie (eindelijk) af te ronden!
Dan hebben we op pagina 7 van de jaarrekening een prima overzicht van de grootste afwijkingen ten opzichte van de gemrap I van augustus 2021. Als we deze 22 posten op een rij zetten dan zien we dat bij 91,4% van de euro’s sprake is van een incidentele meevaller, vaak ook een meevaller die ons is overkomen……Dat nuanceert toch wel ernstig het bovenstaande resultaat van 12 mln.
In januari waarschuwde één van de accountantskantoren die gespecialisteerd zijn in (middelgrote) gemeente al voor deze situatie. Ze noemen daarbij gemeenten met een weerstand/solvabiliteit van < 20% als gemeente die goed op moeten letten. Daarnaast zetten ze alle gemeente op een rij en daarbij scoort Hoogeveen ook slecht en zit bij de laagste 25% gemeenten van Nederland. Hierbij de kop van het artikel, de samenvatting en de score-lijst van BDO.
[benchmark BDO: Incidentele meevallers maskeren financiële problemen van gemeenten
In het kort
- Een op de drie gemeenten sloot het jaar 2020 af met een begrotingstekort, concludeert BDO.
- 18% van de gemeenten heeft een solvabiliteit onder de kritische grens van 20%.
- Door de penibele financiële situatie van gemeenten dreigt verdere verschraling van voorzieningen]
Hoogeveen no 43 van 56 in categorie 50-100 inwoners. Dus we behoren tot de gemeenten die het slechts scoren op de financiële parameters. Het rode driehoekje geeft daarbij aan dat wij in een neergaande lijn zitten t.o.v. het voorgaande jaar. Let wel deze cijfers hebben één jaar achterstand op de huidige jaarrekening… op basis van deze gegevens vinden we dat het bestuur maar matig scoort op financiën in de benchmark.
Check the box # 3b: X
Ad 3c Is in redelijkheid gewerkt met verhoging van de lasten van de inwoners?
We geven het toe, dit criterium is enigszins subjectief. Maar toch is het voor CDA een principieel punt. Als je geen grip op je eigen uitgaven kunt krijgen, maar je de rekening daarvan niet of heel gering bij de inwoners neerleggen. Dat kan je uitleggen als de rekening voor eigen falen doorschuiven naar anderen. Een tweede principiële punt is die rekening bij de komende generaties neerleggen. Dat mag je ook niet doen. Helaas moeten we constateren dat we dat (gelijk Nederland) wel doen in Hoogeveen. Nu niet investeren of bijvoorbeeld verduurzamen is zo’n situatie van doorschuiven van de rekening naar de komende generaties.
Wij zijn blij dat we met de kennis van toen de OZB niet enorm verhoogt hebben. Het resultaat blijkt nu met 16,7% OZB verhoging ook goed genoeg….. Bij de begroting 2021 in najaar 2020 moest volgens partijen initieel voor 2021 wel met een tariefsverhoging van 28% bij de burger worden neergelegd. Uiteindelijk werden door amendementen van CDA het spaartempo en de investeringen gematigd. Daarmee was een OZB-stijging van 16% genoeg. Daarmee werd de rekening van de inwoners met 12% minder verhoogd. Als we het resultaat van 2021 nu in ogenschouw nemen kunnen we zeggen, gelukkig maar. Met een inflatie dit voorjaar van bijna 10% is het fijn dat de inwoners niet toen al niet een extra prijsstijging vanuit de gemeente voor de kiezen kregen. Een winst van bijna 12 mln? Betekent dat dat de gemeente de OZB onterecht verhoogd heeft? 12 mln winst zou kunnen betekenen dat de OZB met 91% kan dalen….? Bij het aantreden van het college hebben we de grootste coalitiepartij, maar ook het college aandacht horen vragen voor de werkende arme, voor de middeninkomens. Voor de mensen die, vaak hardwerkend, hun koopkracht zien verdampen door de inflatie. In Hoogeveen hebben we zo’n 23.000 woningen. Daarvan is 30% huurwoning. Dus zo’n 70% van de woningen is in handen van hardwerkende Hoogeveners. De mensen die hun voorschot van de energie hebben zien verdubbelen, mensen die zich afvragen hoe gaan wij verduurzaming betalen, mensen die wekelijks de boodschappen in prijs zien stijgen, haast niet durven tanken van weg de hap uit hun budget…..kortom deze inwoners extra belasten ken eigenlijk niet. Sterker nog, het college van Hoogeveen kan naast de energiebijdrage voor de minima, ook iets doen voor de mensen met de middeninkomens. De gemeente kan (volgens Sandra Korthuis kon dat best en had ze als wethouder financien best wel OZB verlaagd….) de OZB laten dalen. Uniek voor Hoogeveen. Maar wel een instrument waarmee de portefeuille van de middeninkomens van Hoogeveen positief kan worden raken. Geen duizenden euro’s maar toch. …! De inwoners vragen zich natuurlijk wel af ‘was het nodig om de OZB met miljoenen te verhogen’ als je 12 mln winst maakt…..?]…. Zeker nu dus de jaarmutatie op de CPI alle huishoudens op dit moment 10,1%-punten staat. Dat is dus het inflatiespook. Al maanden een inflatie van > 10% dan mogen we blij zijn dat we als gemeente daar niet meer aan bijdragen. WE zouden bij de begroting 2023 misschien de middeninkomens wel iets tegemoet komen door iets te doen aan onze ‘tarieven’….
In de jaarrekening 2021 zien we dat Hoogeveen qua OZB op de DERDE PLAATS van Drenthe staat. Alleen Coevorden en Borger-Odoorn zijn duurder. Een buurgemeente als Meppel, met vergelijkbare voorzieningen, kan wel qua OZB de goedkoopste van Drenthe zijn…..Onze definitie van redelijkheid is een gemiddelde waarde in Drenthe. Uitruilen met afvalstoffen en rioolheffing is prettig, maar we zouden ook het lef moeten hebben om eens aan onze eigen inkomstenknop te draaien! Kortom we vinden dat het bestuur hier niet geweldig scoort.
Check the box # 3c: X
Ad 3d Verbeteringen beleidsindicatoren?
Vanaf 29-12-2018 is de regeling beleidsindicatoren gemeenten van toepassing. Daarin zijn 39 verplichte beleidsindicatoren opgenomen. Hoogeveen heeft bijna alle van deze indicatoren opgenomen in haar verantwoording. Jammer genoeg nog niet 100% van indicatoren hebben we kunnen terugvinden.
Voor meer info zie: wetten.nl – Regeling – Regeling beleidsindicatoren gemeenten – BWBR0037783 (overheid.nl)
Uit de jaarrekening 2021 en die van de SWO halen wij 35 beleidsindicatore. We missen er nog 4, overigens 4 interessante: klanttevredenheid en klachten zijn serieuze indicatoren en gegeven de hoeveelheid meldingen die wij krijgen over de gemeentelijke organisatie wel goed om ook op te nemen!
Van de 35 indicatoren die wel gerapporteerd worden zijn er ‘slechts’ 13 verbeterd. Dat is jammer. Zeker omdat ‘grote’ indicatoren als jongeren met jeugdzorg, werkloze jongeren, banen per 1000 inwoners, of woonlasten per huishouden, of apparaatskosten per inwoner allemaal verslechteren…..kortom wij zijn niet tevreden over college en SWO op dit punt.
Check the box # 3d: X
Ad 3e Stand van zaken Brede Welvaart in Hoogeveen? [belangrijk volgens raad, unaniem aangenomen motie]
In het ‘inputdocument’ stelt het college m.i. terecht dat ze qua brede welvaart nog maar aan het begin staat (pag 6)….maar eens moet je beginnen! Natuurlijk zijn er wel diverse gemeenten die ons voorgaan op deze weg[1], het valt ons dan ook tegen dat het oude college eigenlijk zegt ‘wij kunnen dit niet’. We hopen met het nieuwe college dan ook op een serieuze inhaalslag. Zeker als we zien dat het rijk de brede welvaartsmonitor inmiddels combineert met de lange termijn wereldwijde doelen: de SDG’s. We willen immers Hoogeveen ook beter achterlaten dan we haar gekregen hebben? CDA werkt graag aan een Hoogeveen was ze goed door kan geven!
Bij het CBS is (kant en klaar) de regionale monitor brede welvaart in te zien. Zie: Brede welvaart trend (cbs.nl)
De monitor (ook voor Hoogeveen) bestaat uit thema’s ‘hier en nu’ en ‘later’.
Categorie | Totaal | Afwezig | Bovengemid | Gemiddeld | Ondergemid |
Hier en nu | 33 | 7 | 5 | 12 | 9 |
Later | 13 | 4 | 2 | 8 | 3 |
Totaal | 46 | 11 | 7 | 20 | 12 |
Belangrijk: Op 1 januari 2020 is het aantal gemeenten gelijk gebleven aan 2019. Het aantal gemeenten in Nederland blijft dan ook 355 op deze datum. Vanaf 2021 is het 342 gemeenten.
Check the box # 3e: X
We zetten even paar ‘hoogtepunten’ en paar ‘dieptepunten’ op een rij:
Hoogtepunten ‘Hier en nu’
Dieptepunten ‘Hier en nu’
Hoogtepunten ‘later’
Schulden over de hele linie vallen mee…Hoogeveners dus helemaal geen big spenders….. En hoog in de zonne-energie!
Dieptepunten ‘later’
We pakken er twee dieptepunten uit:
Jammer dat paar meetpunten niet bekend zijn…zie hieronder. Toch niet de minste!!!! .
Conclusie we zijn niet compleet en we scoren maar op erg weinig indicatoren bovengemiddeld., maar liefst 7 van de 46 ‘brede welvaartsindicatoren’. Dat is toch teleurstellend. We moeten ons zelf in de put in praten, maar er is duidelijk werk aan de winkel! Uitdagingen genoeg in Hoogeveen!
Bijlage 2
Bespreekpunten CDA Hoogeveen
In Hoogeveen proberen we ‘debatten’ gestructureerd te laten verlopen. Debatten tussen raad en college en tussen raadspartijen onderling. Dat loopt allemaal wel eens wat door elkaar heen, maar in een poging structuur aan te brengen moet een partij in de eerste termijn haar ‘debatpunten’ aan geven. Vaak zie je partijen die minder goed voorbereid zijn of die het college eerste willen ‘uitdagen’ geen debatpunt aandragen, maar ‘eerste nog een vraag aan het college stellen’. Kan heel nuttig zijn, maar ook wel eens wat voorgekookt. In coalitieverband zijn die items vaak al voorbesproken. Je ziet dat ook bij mondelinge vragen. De wethouder heeft dan een glad, ambtelijk opgesteld antwoord in zijn binnenzak. Om het wat uitdagende te maken kun je de methode van 1+2 hanteren. De eerste vraag is dan een vrij eenvoudige vraag, na het antwoord vraagt de voorzitter of er nog vragen zijn. Dan komt de 2de veel pittiger vraag. Daar moet de wethouder dan wel ‘spontaan’ op antwoorden en kan zichtbaar worden hoe goed hij (we hebben geen zij) in het dossier zit. Lukt hem dat niet om spontaan een goed antwoord te geven dat gaat hij naar de vluchtdeur ‘ik kom daar schriftelijk op terug’….en is het aan de vragensteller of deze daarmee genoegen neemt. Op de verantwoordingsdag heeft het CDA 6 bespreekpunten. Daarbij willen wij zowel college als de raad daarop laten ‘reflecteren’. Dat laatste lukte bij de SWO-jaarrekening heel moeizaam. Ook op de verantwoordingsdag zie erg matige en lauwe reacties. En op enkele punten kwamen adhesie betuigingen en dan is het debat ook over, echter je heb wel ‘medestanders’ en dat maakt dat college d’r wel iets mee moet….
Bespreekpunten
- Raad moet er toch 100% vanuit kunnen gaan dat alle risico’s in de jaarrekening worden meegenomen?
- Winst of verlies welke een afwijking kent van > 25% van de laatste gemrap zijn zeer ongewenst en gemeente Hoogeveen moet meer investeren in haar voorspellend vermogen?
- Gegeven de lessen uit het resultaat van 2021, de solvabiliteit vooral onze weerstands-ratio zou de raad het college voor kadernota en dus begroting 2023 kunnen oproepen om te onderzoeken of zij een bijdrage kan leveren aan het terugdringen van het inflatiespook voor middeninkomens en de bezitters van een eigen woning met gemiddelde waarde?
- Moeten we als gemeente niet meer sturen op verbeteringen van de verplichte beleidsindicatoren?
- a.v. de SLECHTE SCORE BIJ REGIONALE MONITOR BREDE WELVAART: Dient er onderzoek gedaan te worden waarom wij zo hoog score bij langdurige ziekten en aandoeningen en met betrokken partijen die score terugdringen een speerpunt van beleid van te maken?
- a.v. de SLECHTE SCORE BIJ REGIONALE MONITOR BREDE WELVAART (LATER). Hoe krijgen we hier een betere score op, college zou hier meer beleid op moeten inzetten ergo in het verleden is hier te weinig aangedaan?
Vervolgens zullen we kort ieder bespreekpunt uitwerken en de reacties uit raad, maar vooral van Derk Reneman opnemen.
Bespreekpunten uitgewerkt
Bespreekpunt 1: raad moet er toch 100% vanuit kunnen gaan dat alle risico’s in JRR zitten?
Waarom dit bespreekpunt?
CDA heeft een groot zorgpunt: bij de technische vragenavond hebben wij gevraagd hoe het kan dat wij drie risico’s hebben benoemd die niet bleken te zijn opgenomen in de risico-analyse van de gemeente. Zie pag 105 van het document met technische vragen: Vraag was, is het niet raar dat niet alle risico’s lijken te zijn opgenomen. Wij noemen in onze technische vragen drie voor de hand liggende risico’s:
Waar vinden we in de risicoanalyse de risico’s als:
- Krapte op de arbeidsmarkt en hoe wordt dat kans * impact gekwantificeerd?
- Mogelijk pandemie, covid 22 of covid 23?
- Nieuwe ‘decentralisaties’ omgevingswet of beschermd wonen?
Antwoord in technische vragendocument: Vinden we niet terug en moeten we een keer goed naar kijken.
Deze risicoanalyse is van groot belang omdat ze indirect van invloed op diverse beslissingen zal zijn. Tegenover een optelsom van risico’s moet namelijk een weerstandsvermogen staan. Op dit moment is het weerstandsvermogen factor 1.76 ten opzicht van alle ingeschatte en gekwantificeerde risico’s. Om dergelijke weerstandsvermogen te krijgen moet er gespaard, bezuinigd of niet-geïnvesteerd worden. Dat raakt de inwoners direct in de kosten, voorzieningen of diensten die de gemeente aanbied. Neem bijvoorbeeld de verduurzaming van de gebouwen van de gemeente (we hebben er > 100) gaat nu niet door omdat we geen geld daaraan kunnen uitgeven. Dat komt omdat we geld willen ‘sparen’ voor ons weerstandsvermogen. Zo zijn meer zaken waar je als gemeente graag meer geld aan zou willen geven maar je dat niet doet omdat je je weerstandsvermogen wilt versterken.
Wat is de reactie
We kunnen kort zijn: college gaf aan dat dit echt beter moet en dat dit bij begroting en jaarrekening 2022 echt anders moet zijn. Discussie verder dus niet nodig…goed punt gemaakt, maar we moeten hier vast nog wel eens achteraan zitten…
Bespreekpunt 2: Winst of verlies welke een afwijking kent van > 25% van de laatste gemrap zijn zeer ongewenst en gemeente Hoogeveen moet meer investeren in haar voorspellend vermogen?
Waarom dit bespreekpunt?
Omdat meevallers mooi zijn, maar als ze onverwacht, incidenteel en vooral niet beïnvloedbaar zijn, dan kan het met dezelfde snelheid de andere kant om slaan. Dan hebben we grotere problemen zoals we in 2017, 2018 en 2019 zagen toen onze spaarpot compleet verdampte. Dus in november nog kleine winst voorspellen en dan in april met 10 mln. meer ‘boven water komt’ dan is het CDA als controlerend orgaan van de raad onrustig. Zijn we wel ‘in control’ of ‘hebben we grip op onze inkomsten en/of uitgaven’. Zeker als we de 22 posten op een rij zetten dan zien we toch heel wisselende beelden. Opvallend is dat ondanks dat wij inmiddels een jaar of 3 de budgetten voor jeugd hebben verhoogd en een groot/compleet programma voor ombouw van sociaal domein ‘draaien’ is toch weer € 822k meer uitgegeven! Totaaloverzicht:
Wat is de reactie
Het college gaf in haar reactie aan dat de winst hen ook overkomen was. GB ging in op de voorspelbaarheid van de kosten en meerdere partijen waren onrustig over deze grote meevaller. Leuk dat je de wind meehebt, maar is het niet ongemakkelijk als je deze niet ziet aankomen….
Mooie reactie was die van SGP-Brand van Rijn: kan de heer Kreuze eens uitleggen wat hij dan aan oplossingen ziet om dit probleem te tackelen. Dat was een scherpe en ook wel onverwachte. De bal terugleggen bij de wethouder lukt ook niet. Toekomst voorspellen kan niemand, maar we moeten we het maximale doen om onzekerheden uit te sluiten. Reneman gaf aan dat hij vooral ziet op het hebben van buffers. Van een goed weerstandsvermogen zodat de schatkist van de gemeente een tegenvaller kan opvangen. Dat is gouden punt. Klopt 100%, maar toch zouden we het voorspellend vermogen van de financiële functie en eigenlijk van de hele raad moeten verbeteren. Als je iets niet kunt voorkomen of niet kunt beïnvloeden moet je vooral snel en doelgericht kunnen reageren. Ik denk dus aan de volgende punten:
- Lobby en netwerk bij VNG en ‘in Den Haag’ goed op orde hebben;
- Nauwlettend de ontwikkelingen in landelijke politiek volgen, landelijke partijen benutten om signalen bijvoorbeeld uit coalitie op te vangen en te vertalen;
- Werken met scenario’s om op meerdere ontwikkelingen voorbereid te zijn;
- Goede en vooral tijdige tussentijdse cijfers opstellen en daarop snel kunnen acteren. Eerst als college dan als raad.
We moeten in dit van klimaatmaatregelen, stikstof, inflatiespook echt goed weten om te gaan met onze onzekerheden. Ze zullen ons blijven achtervolgen. Veel geld in de spaarpot helpt, maar is niet de enige oplossing….natuurlijk heb je mooie consultantsmethoden als multi gains approach of joint fact finding. Maar dat is een mooi jasje om goed voordelen (businesscase) in kaart brengen en de benodigde informatie uit meerdere bronnen te verzamelen…! Kortom het is ook deels procesmatig! En raakt weer het punt van de (matige) risicoanalyse.
Misschien nog eens verder op studeren: extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.cpb.nl/sites/default/files/publicaties/download/omgaan-met-onzekerheid-beleid.pdf
Er is nog wel een groot aandachtspunt: als we zo veel geld overhouden op NPO, corona-maatregelen etc. Hebben we dan die gelden wel goed besteed? Hebben we nog bestedingsverplichtingen? Of is zoals college aangeeft, het rijk heeft gewoon met bakken geld gesmeten zonder dat daar echt een goede analyse en doordachte bestedingsdoelen achter zaten….markant.
Bespreekpunt 3: Gegeven de lessen uit het resultaat van 2021, de solvabiliteit vooral onze weerstands-ratio zou de raad het college voor kadernota en dus begroting 2023 kunnen oproepen om te onderzoeken of zij een bijdrage kan leveren aan het terugdringen van het inflatiespook voor middeninkomens en de bezitters van een eigen woning met gemiddelde waarde?
Waarom dit bespreekpunt?
Omdat we nu op koers lijken te zijn met ons weerstandsvermogen. In 2019 was onze emmer leeg. In 2022 met 25 mln. zitten we boven onze verwachting en dus goed op koers. In 2025 lijken we op een eigen vermogen van 43 mln. af te streven. Dat lijkt erg veel, maar dat is maar hoe je d’r naar kijkt. Emmen heeft al jaren vrijwel 0 eigen vermogen….daarbij is weerstandsvermogen niet iets wat op zichzelf staat. Je moet het spiegelen aan de financiële impact van je risico’s. Een solvabiliteit van zo’n 40% hebben we echter ook nooit gehad. Het geld is natuurlijk ook bedoelt om aan de inwoners ten goede te komen…..c.q. hun lasten niet onnodig te verhogen.
Doelstelling is dus:
En hoe doe je dat? Wat is daarvoor nodig?
Wat is de reactie
College was hier minder van gecharmeerd. OZB-verlaging was niet aan de orde zo stelde wethouder Reneman. Sterker nog. De OZB-verhoging van 2020 was echt nodig geweest. Om verschillende redenen vraag ik me dat werkelijk af.
- We hebben 12 mln. overgehouden. Hadden we de OZB niet verhoogt was dat nog 8,5 mln. geweest.
- Hadden we onze uitgaven nog beter kunnen beteugelen dan had dat ook geholpen. Minder kinderen in de jeugdzorg, minder WMO-aanvragen, minder winst zorgbedrijven, enz.
- Hadden we nog meer aan ambitie-vermindering gedaan…?
- Nog meer aan lean- en mean-management (efficiency verhoging)?
- Nog betere lobby (met VDG, VNG G40 etc.) in Den Haag voor bijvoorbeeld eigen bijdragen….?
Zie ook bijlage 4. Interview met Reneman in Dagblad van 6 juli 2022.
Bespreekpunt 4: Moeten we als gemeente niet meer sturen op verbeteringen van de verplichte beleidsindicatoren?
Waarom dit bespreekpunt?
De indicatoren zijn wel verplicht en worden als een ‘wormvorming aanhangsel’ gerapporteerd. Een moetje. En dat zou het niet moeten zijn. Beleidsambtenaren zou zich moeten verdiepen en de indicatoren betrekken bij hun evaluatie van het gevoerde beleid. En dat dan integraal verantwoorden. Dus niet als een los plukje d’r aan vastknopen, maar meenemen in het gehele verhaal. En misschien wel laten checken door accountants…..[die vraag moeten we maar eens in de auditcommissie bespreken].
Wat is de reactie
College is bang voor het vele werk aan de indicatoren zit…de raad vraagt is af wat ze precies moet met al die cijfertjes. GB roept zelfs op om maar één simpele indicator te hanteren. Schaal 1 op 10 hoe gelukkig bent u in Hoogeveen…..hoe wil je dan een gemeente van 200 mln. besturen…??
Derk Reneman deed nog wel de interessante suggestie om de indicatoren mee te betrekken bij de beleidscyclus van de verschillende programma’s. En dus niet bij de begrotings- en jaarrekeningcyclus. Hoewel de suggestie om het te betrekken bij de beleidscyclus niet slecht is, moeten toch oppassen om de juist geüpgraded verantwoordingsdag al weer af te schalen en daar alleen maar een matig ‘financieel feestje’ van te maken….
Bespreekpunt 5: N.a.v. de SLECHTE SCORE BIJ REGIONALE MONITOR BREDE WELVAART: Dient er onderzoek gedaan te worden waarom wij zo hoog score bij langdurige ziekten en aandoeningen en met betrokken partijen die score terugdringen een speerpunt van beleid van te maken?
Waarom dit bespreekpunt?
Van de 353 gemeenten scoren wij op langdurig ziekten of aandoeningen 349 van de 355. Super slecht! Welke ziekten, waar speelt dit, wat is de oorzaak? Kortom hier valt nog veel over te zeggen. Hebben we onze data-analyse goed op orde en weten we oorzaken allemaal sociaaleconomisch gedreven zijn? Of zijn er andere redenen waar we iets aan kunnen. Leven mensen in ongezonde woon- en leefomgeving. Doen ze gevaarlijk werk? Wonen ze op vervuilde grond? Is het grondwater niet vrij van micro-elementen? Wat is het verband tussen groot aantal langdurig zieken en Hoogeveen…
Wat is de reactie
College ging heel erg op de meta-tour. Dus de lage SES (sociaaleconomische status) werd als reden genoemd. Dat lijkt me ook terecht. Arme mensen leven korter, leven ongezonder en daarmee hebben we dus één oorzaak te pakken. Maar voelt wat ‘kort door de bocht’ als we daar alles op kunnen gooien? Is er ooit in Hoogeveen gedegen onderzoek naar gedaan? Weten of alles aan de SES ligt?
Eén reactie was opvallend. PvdA-kopman van Eck boorde deze stellingname van het CDA vlot de grond in. Hij gaf aan dat hij begreep dat deze vraag door iemand met een financiële achtergrond gesteld werd, maar zijn achtergrond als gezondheidsonderzoeker had hem geleerd dat we achter de oorzaken van gezondheidsproblemen nooit zullen komen. Honderden, duizenden of zelfs 10-duizende gezondsheidspecialisten breken daar al jaren hun hoofd over en die komen er ook niet uit…daarmee werd de discussie ernstig platgeslagen en was er niet echt een concreet actiepunt ontstaan. Misschien toch maar een motie bij besluiten? We zouden toch wel de steun van PvdA krijgen?
Bespreekpunt 6: N.a.v. de SLECHTE SCORE BIJ REGIONALE MONITOR BREDE WELVAART (LATER). Hoe krijgen we hier een betere score op, college zou hier meer beleid op moeten inzetten ergo in het verleden is hier te weinig aangedaan?
Hier kunnen we kort over zijn. Voorzitter Karel Loohuis veegde dit punt op één hoop met bespreekpunt 5. College ging hier nog wel even op in, maar ook zij kon niet veel meer zeggen dan ‘dit is een punt wat we alleen op de lange termijn kunnen veranderen’. Regiodeal en congres Zwolle werden genoemd. Daar stond ‘Jong Hoogeveen’ centraal en werd uitgelegd wat daaraan gedaan wordt. Kortom daar moesten we het mee doen. Als CDA konden we nog wel aangeven dat we blij zijn dat dit college het CDA-plan van Childern-zones (dus Jong Hoogeveen) hoog op de agenda blijft houden. En dat natuurlijk initiatieven als de IT-hub wellicht een goede en snellere invloed hebben op het opleidingsniveau van de Hoogeveense inwoners. Dat veranderd niet alleen de indicator, maar ook de sociale samenstelling van de bevolking en dat heeft zo veel positieve effecten….
Bijlage 3 bespreekpunten andere partijen
Het is feitelijk juist om te stellen dat er niet veel bespreekpunten van de andere partijen waren. Oorzaak daarvan is niet duidelijk? Is men met 12 mln winst ‘in slaap gesust’? “Heeft men andere prio’s en het niet voorbereid?’. Is men niet van plan de coalitie-wethouders stevig aan de tand te voelen’? Of hebben we gewoon te maken met onervaren ‘financiële woordvoerders’?
Dat laatste is feitelijk waar. Er deden aan dit minidebat 10 woordvoerders van 10 partijen mee. Ervaren op dit vlak waren GB-Aron Sieders, SGP-Brand van Rijn en CDA-Erik-Jan Kreuze. De rest deed voor het eerst het woord over financiën. FvD-Arjan Kleine en CU-Martien van Dijk zijn wel financieel specialisten (accountants) en afgezien dat ze moeten wennen aan BBV (gemeentelijke verslaggevingsregels) mag van hen het nodige verwacht worden.
We geven even kort de bespreekpunten van de andere partijen weer: Opvallend is wel dat partijen vaak een (detail-) punt inbrengen en feitelijk niet of nauwelijks naar de bigger picture kijken.
# | Partij | Bespreekpunt | Reactie(s) |
1 | SGP | SWO lening aflossen mogelijk? Maar uiteindelijk bleek het een betoog om de SWO af te schaffen. | Stond niet op de agenda. Reactie CDA, als we als gemeente alle materieel moeten kopen ipv SWO moeten we ook financiering regelen. Lood om oud ijzer. |
2 | SGP | Overzicht waar we nu allemaal subsidie aan verlenen. Doel bleek uiteindelijk, welke kunnen we afschaffen. | CDA steunt SGP en de oplossing om hier een apart nota van te maken zoals Reneman voorstelt is ook voldoende. |
3 | CU | Moeten we niet eens aan de slag met ons investeringsbeleid. Als we zien hoe dat met VRI Toldijk is gegaan kunnen we nog wel iets doen. | College wil nog geen wijzingen van investeringsbeleid. CDA snapt vraag CU wel, in coalitieakkoord is immers ook de deur al opengezet voor meer investeringen…zie tekst over schuldquote en noodzaak om investeringen te herzien. |
4 | D’66 | Europese aanbestedingen krijg negatieve beoordeling accountant. Gaat toch om 700k | Zie eerdere discussie bij Swo. Duidelijk een verbeterpunt in organisatie, zo mogelijk. Verder geen debat. |
5 | PvdA | Een vraag aan college (zouden maar 2 vragen stellen en geen uitgestelde technische vragenavond van maken): welke lessen zijn geleerd van aanpak laaggeletterdheid. | College gaat er mee aan de slag en PvdA tevreden over het antwoord. Verder valt de wat zurige toon op. Nergens voor nodig zou je zeggen. |
6 | VVD | Geen punten voor bespreking. Wel is VVD blij dat er een einde gekomen is aan het financiële wanbeleid van de afgelopen jaren. | Ook een interessante zin als het de komende vier nog eens tegen zin en dat gaat het zeker doen zegt VVD-wethouder Reneman. |
7 | GL | GL stipt diverse bespreekpunten aan:
· Accountantsrapport · Vervanging controller · SWO-disbalans · Verduurzaming gemeente-gebouwen · Gebruik restwaarde Attero · Arbeidsmarktproblemen · Wachtlijst jeugdzorg · Achterstand facturatie. |
Punten worden kort besproken door college. Eén heel duidelijk: geen geld voor verduurzaming gemeentelijke gebouwen….. |
8 | FvD | Onmogelijk om dit in detail te beoordelen. Vragen over verhouding OZB-verhoging en winst van 12 mln. | Met huidige kennis hadden we het anders kunnen doen…. |
9 | SP | Ook SP had aantal punten. Zo vond ze de financiën nog steeds kwetsbaar. Had ze een vraag over 29k van buurthuizen. Verhouding buurtgezinnen en of alle coronagelden waren doorgegeven naar de juiste personen. | Alles werd kort en vakkundig beantwoord. Geen punten voor debat en ja, alle gelden waren doorgegeven naar de organisaties die corona-gelden verdienden….toch veel overgehouden. Is mooi meegenomen. |
10 | CDA | Zie bovenstaande betoog | Zie vorige bijlage …. |
Bijlage 4 Interview DvhN met Derk Reneman
De gemeente Hoogeveen houdt miljoenen over, maar loopt geen polonaise. ‘We zijn er nog niet. Het is niet zo goed als het lijkt’
De gemeente Hoogeveen heeft het jaar 2021 afgesloten met een plus van ruim 12 miljoen euro. Maar het college tempert het enthousiasme over deze vertekende eindstand. En ziet niets in verlaging van de ozb.
,,Het resultaat over vorig jaar is ons in hele hoge mate overkomen’’, stelde wethouder Derk Reneman tijdens de ‘verantwoordingsvergadering’ richting gemeenteraad. ,,We zijn er nog niet’’, waarschuwde hij. ,,Het is niet zo goed als het lijkt.’’
Op de langere termijn heeft Hoogeveen de begroting nog niet op orde. De miljoenenplus over 2021 is volgens Reneman het gevolg van ‘heel veel geld’ dat van het rijk naar de gemeente is gegaan en het tot stilstand komen van de samenleving in coronatijd. ,,Die samenloop maakt dat we zo ontzettend veel geld overhouden.’’
‘Uitzonderlijk’
De wethouder sprak van ‘een uitzonderlijke omstandigheid.’ Volgens hem is er geen pijl te trekken op de voorspelbaarheid van geld dat van het rijk naar de gemeenten vloeit. ,,Ik heb nog niet eerder meegemaakt dat het geld in zulke hoeveelheden naar ons toe komt. Over een periode van vier jaar blijkt het gewoon 30 miljoen meer te zijn.’’
In principe geldt hetzelfde verhaal voor de uitgaven die de gemeente moet doen, doceerde Reneman. ,,Dat het zo hard zou gaan met de inflatie had niemand verwacht. Maar het maakt wel veel uit voor de uitgaven en de voorspelbaarheid van de ontwikkeling.’’
Oekraïne-crisis
De wethouder wees in dat verband ook op de Oekraïne-crisis en de opvang van vluchtelingen. ,,De gevolgen daarvan ga je ook weer terugzien in de jaarrekening van 2022’’, verzekerde hij. ,,Daarom is het goed om geld achter de hand te houden.’’
Hoogeveen stopt de plus over 2021 in de spaarpot die daarmee een flink florissantere stand laat zien (22,6 miljoen euro) dan verwacht. Ook wil de gemeente niet verder ingrijpen in diensten en activiteiten, maar het voorzieningenniveau op peil houden.
Met 12,1 miljoen euro extra in de achterzak is de verleiding aanwezig om de politiek gevoelige onroerendezaakbelasting (ozb) te verlagen na de eerdere forse verhogingen. Toch kiest het college daar niet voor.
‘Niet in evenwicht’
Wethouder Reneman: ,,Het verhogen van de ozb was in de vorige raadsperiode echt nodig om de begroting sluitend te krijgen. Ik vind dat je het tarief nu niet moet verlagen, omdat de begroting structureel nog niet in evenwicht is. Maar die discussie is uiteindelijk aan de raad.’’
Over de hoeveelheid openstaande vacatures (en de moeizame invulling) binnen de ambtelijke samenwerkingsorganisatie SWO met gemeente De Wolden zei Reneman: ,,Het is op dit moment vissen in een heel lege vijver. Al weet ik ook niet of ons aas in alle gevallen wel zo aantrekkelijk is.’’
[1] Zie ook kabinetsreactie CBS monitor brede welvaart en SDG’s 2022, nationale SDG-rapportage van 18 mei 2022. Zie ook Regiodeal Regio Zwolle of ‘Het Overijssels Feit’ waarbij de Overijsselse gemeenten gezamenlijk dit oppakken. Metropoolregio Eindhoven.
,
Zal het goed komen met deze neutrale liberale schatkistbewaarder?