In 1625 kwam de Valerius Gedenckclank uit. Eén van de 26 geuzenliederen. Daaruit putten wij en vonden onze titel. Hoogeveen, let op uw saeck. O ja, wacht voorlopig nog maar even met verhogen van de OZB. Dat vond het CDA eigenlijk net iets te makkelijk….

OZB verhogen, het zou wellicht zo ver kunnen komen, maar vooralsnog zijn er andere knoppen om aan te draaien. Waarom is CDA ongerust en wat zijn dan die knoppen zouden logische vragen zijn…eerste de tekst uit de financiële beschouwingen. Bestaande uit drie paragraven:
1. De Begroting
2. Weerstandsvermogen
3. Ombuigingen nodig en amendement en motie

1. Wat vinden we van de begroting
Wij vinden over de begroting het volgende:
1. Meer ambities dan geld
2. College moet nog meer daadkracht (D van DNA) tonen!
3. Reserves zijn en blijven nodig
4. Eén jaar een tekort is ongewenst, twee jaar een tekort is onmogelijk
5. PM-posten zijn halfwerk
6. Niet ingevulde maar wel ingeboekt taakstellingen zijn uitgestelde beslissingen
7. Uw risico-analyse moet geactualiseerd met IJZ-combi
8. Benodigde reservekapitaal per jaar en per scenario moet inzichtelijk gemaakt worden.

2. Weerstandsvermogen
Afgelopen week ontvingen wij de kwartaalrapportage. CDA heeft herhaaldelijk gevraagd om een stresstest richting de financiële toekomst. Zelf hebben we ook enkele scenario’s doorgerekend en daarom zijn we verontrust over het weerstandsvermogen (zeg maar de spaarpot) van de gemeente. Nu is de vrije ruimte nog maar 2,8 mln (tussen 15 en 12 mln). Het resultaat van 2018 is sterk dalend. Het college zo begrepen wij is hier volop van bewust. Het CDA geeft aan het is tijd voor actie. Daarom komen wij met de motie ‘financieel evenwicht’. Er moet meer geld bij en er zullen ombuigingen moeten plaatsvinden. CDA wil NIET onder curatele van de provincie komen en met grote projecten op komst is een weerstandsvermogen heel dringend nodig. Bijvoorbeeld als we ergens voor garant staan!

3. Ombuigingen en OZB-amendement
Het CDA vindt dat u eerst moet ombuigen voordat u aan de inwoners-geldkraan gaat draaien. Wij gaan dus niet akkoord met een OZB verhoging, zeker niet voor de conferentie van 8 maart. Middels haar motie ‘financieel evenwicht’ wil CDA oproepen om in de komende 4 maanden gezamenlijk besluiten voor te bereiden en deze op 8 maart te nemen. En werk ook een financiële stresstest uit na de sessies en voor 8 maart.
De tekorten komen dus grotendeels door het rijk overgedragen taken. Decentralisatie is overigens de in aanbouw zijnde lokale verzorgingsstaat. Een staat waarover de gemeenteraad complexe beslissingen moet nemen. En eerlijk is eerlijk, dat valt niet mee. U, beste bestuurders, en wij beste raad, we moet ombuigingen vinden. Daarnaast moet u naar Den Haag, u doet dat gezamenlijk en de VNG brief van 6 november geeft ook hoopvolle signalen. Maar wij kunnen niet alleen rekenen op de effecten van u als ‘de bedelende bestuurder’. Daar voor zijn onze reserves sowieso te klein. Wij vinden overigens ook dat geen mens in de knel mag komen [in de vragenronde is hier ook nog bij stilgestaan, zie vragen van Inge Oosting].

We willen niet dat ons tekort groter wordt. Maar gaan nog iets verder we willen dat in 2020 de begroting dus minimaal op € 0 moeten uitkomen.

Ombuigingen definiëren wij dus niet alleen als ‘minder uitgaven’, maar ook ‘meer inkomsten’. U kunt wellicht ook meer geld binnen halen. Om dat te onderstrepen dienen wij als voorbeeld de motie ‘bestuurlijke boetes’ in. Wij hebben in dit stadium geen concrete bezuinigingen, want u bestuurt! Maar de komende maanden zullen u helpen keuzes te maken.

Tot die tijd adviseren wij u als college voorzichtig te zijn met uw uitgaven. Onderbouw ieder post twee keer. Wees voorzichtig met uitgeven van geld waar u op 8 maart van gewenst zou hebben dat niet gedaan te hebben. Wij vragen op 8 maart een beleids-en dekkingsplan. Voor CDA geldt op 8 maart: geen doelstelling en geen onderbouwing=geen budget.

Geen OZB groot feest bij CDA?
Het was bij het CDA donderdag 8 november niet een groot feest omdat ze de OZB-verhoging had tegen gehouden. We gaven het al aan: ook het college weet wel dat ze grote financiële uitdagingen heeft. CDA is daarom terughoudend in het vieren van de OZB-nee-motie. Daarbij zijn wij Calvinisten … Hoe gaan we namelijk nu verder met versterking van de kas van Hoogeveen?

Lokale verzorgingsstaat 2019
Een in aanbouw zijnde LOKALE verzorgingsstaat bestaat door de 2015-decentalisaties van WMO (AwbZ), Jeugdzorg, Participatie en Onderwijs. De afbouw van structuren uit het verleden is vergevorderd. Indicatieorganen als CIZ en Bureau Jeugdzorg zijn vergaand ontmanteld, landelijke budgeten vanuit AwbZ en Jeugdzorg overgeheveld naar zorgverzekeraars en gemeenten. Aan de randen van de nieuwe wet langdurige zorg zijn nieuwe schotten opgetrokken.
Nu komt het echter aan op de uitvoering. Die is, heel begrijpelijk na een maand of tien, nog lang niet op het niveau dat gewenst is. De wens om ‘gekanteld te denken’, veel meer dan in het verleden uitgaand van eigen kracht en mogelijkheden van burgers, moet in daden omgezet worden. De integrale samenhang tussen vele lang tijd verkokerde disciplines moet nog vorm krijgen. Nieuwe procedures op lokaal niveau moeten nog beproefd worden. Burgers moeten wennen aan nieuwe werkwijzen en andere plekken waar (zorg)vragen ingediend kunnen worden. Vertrouwen in de nieuwe aanpak moet nog opgebouwd worden. Nadruk op preventie leidt niet binnen enkele maanden tot preventie van kosten (de kost gaat voor de baat). Tweedelijns zorgorganisaties die volume moeten inleveren, moeten cliënten teleurstellen en belanden in financieel zwaar weer. De tering naar de nering zetten gaat gepaard met fikse transitiekosten. Lukt dat echter wel?

Weeffout
In veel gedecentraliseerde modellen is echter een weeffout opgenomen. De rijksoverheid heeft de taken naar de gemeente gedaan (met de mededeling, we verhogen je de rijksbijdrage uit het gemeentefonds. Zonder daarbij te vermelden dat het steeds minder wordt). Bij de P-wet zeggen we gewoon dat er geen instroom meer is dat daar bij bedrijfsleven en overheid oplossingen voor gevonden moeten (zonder social enterprises het echt gemakkelijk te maken, er zou m.i. een fiscale faciliteit voor moeten komen). Dat lukt met de zorg minder. Voeg daarbij toegenomen prestatiedruk en minder stevigheid bij opvoedende ouders. En je hebt een model waarbij de gemeente niet meer precies weet wat zij binnenkrijgt en vervolgens mag uitgeven met een ‘dienst’ die je niet kunt weigeren, MAAR waar je niet mag bepalen of iemand naar jouw mening er echt voor in aanmerking komt. Je kunt alleen met wachtlijsten gaan werken, maar dat is voor veel zaken ongewenst. Ze zouden geestelijke noden en andere problemen alleen maar groter en impactvoller maken. Had je vroeger dus indicaties nodig van (selectie aan de poort) zit men nu al gauw in het systeem worden altijd/zo veel mogelijk geholpen. En wel door reguliere en nieuwe zorgverleners. In Hoogeveen hebben een kleine explosie gezien afgelopen 6 maand van jeugdzorgbegeleiders-bedrijven. Er moet dus gewerkt worden aan zorgvuldige screening aan de poort. Zorg- en welzijnswerkers zijn misschien dan niet de ideale indicatie-verstrekkers. En dat is zeer begrijpelijk.

Strategische conferentie 8 maart 2019
Hoe zorgen we d’r voor dat we op 8 maart niet verder gekomen zijn. De raad moet het college voeden met haar ideeën, initiatieven en suggesties. Het college denkt na, neemt beslissingen en legt dat op 8 maart aan de raad voor. Geen praat- maar een doe-dag! Besluiten nemen en daarmee de begroting 2020-2024 neer zetten.

Hoe gaan we ons weerstandsvermogen verbeteren?
Dat kan op enkele manieren:
1. Meer geld overhouden op je exploitatie
2. Meer geld van andere partijen om je investeringen te betalen
3. Minder risico’s lopen
Hoeveel moeten we dan bezuinigen? Als ik me richt op de 12 miljoen als minimale weerstandsvermogen. Dan moeten we met stappen 1 en 2 zo’n 6-9 miljoen realiseren en met stap minimaal het risicoprofiel van Hoogeveen met zo’n 4 miljoen verlagen. Zie mijn inschattingen in tabelvorm:


Korte toelichting op deze tabel: Voor jaren 2015, 2016 en 2017 heb ik de algemene reserve, weerstandscapaciteit en risico-opsomming uit de jaarrekening van de gemeente gehaald. Voor 2018 heb ik deze opstelling als begin situatie 2019 uit de begroting gehaald en daar rekening gehouden met het kwartaalbericht van 6 november 2018. Het risicoprofiel vanuit begroting 2019 heb ik niet veranderd. Daarnaast heb ik de begrotingswijzigingen 2018 meegenomen. Met name 2,2 miljoen achterstallig onderhoud bij Tamboer is daarin verwerkt. Voor de situatie 2019 en 2020 zijn schattingen gemaakt. Daarin is rekening gehouden met nu begrote negatieve resultaten en is uit gegaan van het meest sombere scenario. Stijgende bouwkosten (IJZ-combi niet, blijft binnen 31,5 miljoen), nieuwe tegenvallers in zorgdomein, sloop oude zwembad, verhuizing korfbal etc., Buig-doelen en P-wet-daling niet helemaal gelukt en parkeergeld valt ook tegen. Plus er vanuit gaande dat er vanuit Assen en Den Haag geen € extra geld komt. Daarnaast is in 2020 het risicoprofiel door de komst van de IJZ-combi verhoogd. Niet met de 100% garantstellingen, maar met een grove schatting van het % risico. Dit model is dus vanaf 2018 gebaseerd op doordachte aannames. Dit is het vermelden waard aangezien er partijen zijn die in debatten vanuit mijn weblog citeren.

We lopen er vooruitlopend op 8 maart door de drie oplossingsrichtingen heen. Let wel op 8 maart gaan partijen vanuit hun positie en politieke grondprincipes verschillende suggesties doen. Het is dan aan het college om

Ad 1. We moeten dus door 10 de programma’s van de gemeente. En een aparte sessie voor alle paragraven en bijzondere onderdelen. Daarbij zullen moeten letten op:

  1. Programmaonderdelen met onduidelijke doelen en doelstellingen;
  2. Programmaonderdelen met sterk oplopende kosten ten opzicht van voorgaande jaren;
  3. Programmaonderdelen waar in december een grote piek in de besteding ten opzichte van januari t/m november te zien is;
  4. Onderdelen die efficiënter buiten de gemeente verricht kunne worden;
  5. Programma’s en regelingen waar veel aanbieders worden gebruikt en/of waar het aantal aanbieders de laatste 3 jaar enorm gestegen zijn;
  6. Onduidelijke regelingen waar de gemeente moeilijk de naleving van kan bewaken;
  7. Programmaonderdelen waar subsidies en bijdragen van elders kunnen worden toegevoegd;
  8. Open mind houden ten aanzien van fraude of misbruik van regelingen;
  9. Gelden in verbonden partijen waar geen goed zicht op is (geen goede relatie-subsidie-prestaties);

Ad 2. Gelden lospeuteren vraag (a) kennis van regelingen en mogelijkheden en (b) grote netwerkkwaliteiten. Dus alleen en lobbyist gaat het niet redden. De burgemeester en (goede netwerkers onder) de wethouders moeten het land in. In de gemeente moet een team opgericht worden dat alle mogelijkheden om meer te verdienen gaat onderzoeken. Laat de gemeente ergens geld liggen? Bijvoorbeeld de bestuurlijke boetes, maar waarom kijken we niet naar de verdienmogelijkheden van zonneweiden (ten nutte van het algemeen) of andere verdienmogelijkheden……

Ad 3. We kunnen ook proberen op bepaalden onze risico’s terug te brengen.
Hierbij het risicoprofiel van 2017 met een minimaal benodigde som van 12 mln. Gesorteerd op hoogte van het risico-bedrag. Op dit eerste oog kunnen we niet zien of vanuit het perspectief van de gemeente of gemeenteraad veel gedaan kan worden aan deze bedragen. Open-einde-regelingen hebben hiervoor bij de ‘weeffout’ ook benoemd. De gemeenten gezamenlijk moeten in Den Haag iemand terug sturen naar de tekentafel. Voor algemene uitkering zou eigenlijk de rijksoverheid een meerjarig minimum moeten garanderen. Bij verbonden partijen moet de gemeente in de keuken kijken en bij gronden moeten we gewoon meer verkopen. Een harde target voor grondverkoop en volop aandacht voor deze tak van sport lijkt noodzakelijk! We zullen hier voor 8 maart een goede van college moeten ontvangen om kansen te zien.

  • Financieel L/Gem. 2.523 (alles keer € 1.000)
  • Open-einde-Reg. L/H 2.505
  • Algemene uitkering Hoog 1.836
  • Projecten L/Gem. 1.424
  • Verbonden partijen L/Gem. 1.030
  • Gronden Hoog 898
  • Kapitaal goederen Laag 771
  • SWO Laag 461
  • Overige L/Gem. 375
  • Externe factoren L/Gem. 297
  • Schadeclaims L/H 54
  • Totaal bedrag aan risico’s / minimum weerstand 12.174

Kortom er is voor raad en college volop werk aan de winkel. Valerius zei het al in 1626: Hoogeveen let op uw saeck. …. dat Hy op u mach letten!

Hier de originele tekst van Valerius. Een lied wat behoort tot de 26 geuzenliederen. Gezongen om de Hollanders moed te geven in de strijd tegen de Spanjaarden. Waar kent u Valerius nog meer van? O ja, hij schreef ook het Wilhelmus! Dat hy op u mach letten! (zie laatste regel van vers 3).

Vers 1.

O Nederland, let op u saeck,

de tyt en stont is daer,

op dat nu inden hoeck niet raeck

u vryheyt, die, voorwaer,

u ouders hebben dier gecocht

met goet en bloet en leven;

want sy werd nu gantsch en t’eenemael gesocht

tot niet te zyn verdreven.

Vers 2.

Neemt acht op uwer landen staet,

u volck en d’ steden meest

syn sterck, en d’ daer is raet en daet

van outs altyt geweest;

u adel is manhaftich, vroom,

men vind niet haers gelijcken;

houd den Spanjaert doch, ik bid u, inden thoom,

dat hy van ons mach wycken.

Vers 3.

Beschut, beschermt, bewaerd u land,

let op het Spaensch bedrog;

ey, laet niet nemen uyt u hant

u previlegien toch;

maer thoont u elck een man vol moet

in ’t houden van u wetten,

boven al dient God, en valt hem steets te voet,

dat hy op u mach letten.