Een democraat loopt niet weg van debat. Het is een uitspraak van Femke Halsema (2009) na aanleiding van het weglopen bij een debat van de PVV-fractie in de tweede kamer. Een uitspraak die je van toepassing kunt verklaren op donderdag 13 juni 2019 bij de Hoogeveense raad….natuurlijk is er ook de andere kant: in een goede democratie is voldoende ruimte voor inbreng van de mening van de oppositie….CDA dacht echt ‘samenland’ te creëren met de moties ‘visie’ en ‘doordecentralisatie’….het liep geheel anders. Dit is mijn observatie. Ik sluit af met een vraag aan u beste lezer…!
De feiten op een rij I

Reeds jaren is er discussie in de Hoogeveense politiek tussen raad en wethouders over visie op onderwijshuisvestiging. Het is een soort gijzeling. College wil geen visie vaststellen zonder de instemming van de schoolbestuurders. De Schoolbestuurders willen geen visie vaststellen als het college niet duidelijk maakt welke (‘wettelijke’) centen zij daarvoor beschikbaar hebben. De zaak werd in verleden op scherp gezet toen MFC Wolfsbos sneuvelde. Volgens mij was er in 2014 een bijna volledige raad voor uitstel van deze toen financieel niet haalbaar geachte investering….nu werd in hetzelfde dossier de zaak nogmaals op scherp gezet. De huidige brede school Wolfsbos kost geen bijna 4 mln. maar bijna 7 mln. Dat extra geld (2,8 mln.) komt uit de investeringspot van de gemeente. Niet uit de huidige reserves, niet uit de lopende investeringsbegroting (waardoor iets geschrapt moest worden), maar uit de toekomstige investeringspot voor schoolgebouwen. Puur gebouwen want binnenkant en onderhoud moeten de scholen zelf betalen. ‘Welke school daar dan onder zou lijden’ wilden partijen weten. Een terechte vraag. Moeilijk te beantwoorden ook. College koos, bij monde van inmiddels ex-wethouder Steenbergen voor de wat meer formele beantwoording: alle scholen voldoen aan de VNG-normen en daarom is er geen probleem en zijn er dus geen extra investeringen nodig. Wat moest hij ook anders? De investeringspot van Hoogeveen is volgeboekt voor de komende jaren.

Motie van wantrouwen

Mede door bovenstaande gang van zaken en wat (veelal communicatie-) moeilijkheden bij andere dossiers kwam er maandje terug een motie van treurnis. Niet aangenomen natuurlijk. Coalitie koos de zijde van de wethouder, maar men ging deze processen evalueren. Ook in college werd hard en volop gewerkt aan het gezamenlijk voorbereiden van moeilijke dossiers van Jan Steenbergen. Regiodeal, viskramen, 9 mln. verlies, onderwijshuisvestiging. Er kwamen wel de nodige zaken bij elkaar. Als klap op de vuurpijl had de oppositie elkaar gevonden in het ‘aanpakken van deze wethouder’. Zowel vooraf door interview van Jutta van den Oord als achteraf door SP-kopvrouw en SGP-kopman werd volop bevestigd dat het op 13 juni aangevraagde debat ook gericht was op de escalatie van het aanpakken van Jan Steenbergen. De krantenkoppen dinsdag 4 juni en vrijdag 14 juni waren duidelijk ‘motie van wantrouwen’ lag klaar. De coalitiepartijen vonden dit onprettig. Immers men was zelf ook het zogenaamde ‘wisselende optreden’ van Jan Steenbergen aan het evalueren. In de praktijk had Jan bij GB-bestuur ook om een vertrouwensuitspraak gevraagd. Dat is begrijpelijk. Een wethouder is wethouder van heel Hoogeveen, maar er blijft toch ook een partijpolitieke geur aan hem of haar kleven. Bij Steenbergen was het gele sjaaltje goed zichtbaar zullen we maar zeggen. Hij werd geconfronteerd met een realistische fractie en dito bestuur. Na het nodige ‘heen-en-weer-gepraat’ kiest Jan Steenbergen uiteindelijk voor de Koninklijke weg: hij maakt op donderdag 13 juni 2019 om 11.10 zijn aftreden per korte mail bekend. Oppositie ontdaan. Zelfs zo aangedaan dat men des avonds niet meer het debat over de onderwijshuisvestiging kan voeren. Dat is ook Hoogeveen. Partijen, zelfs oppositie leven zo met Jan Steenbergen mee of missen hem zo dat ze het voor hen zo belangrijke onderwerp van de onderwijshuisvestiging niet meer kunnen behandelen.

Feiten op een rij II

Het CDA is een van de onderwijspartijen van Hoogeveen. In 2014 heeft CDA via haar contacten met toenmalige wethouder Hugo de Jonge van Rotterdam het plan van de Childern Zones’ opgepakt. Hoogeveen moet de achterstanden bij de wortel aanpakken. Dus bij het (basis-) onderwijs. Vele uren investeerden wij in dit project wat uiteindelijk als Jong Hoogeveen tot bloei kwam. Wethouder Vos sprak met respect over het initiatief, CDA weer met zelfde respect over de uitvoering. De mensen uit Leeds waren zelfs vol emotie dat Hoogeveen er zo voor gaat! Omdat we het zelfstandig als politiek, bedrijfsleven en onderwijsstellingen over de hele breedte maar moeilijk hebben kunnen doorbreken is er gekozen voor een integrale aanpak!

Ieder kwartaal gaat CDA bij een onderwijs instelling langs. Hetty Bouius organiseert dit met niet aflatend enthousiasme. In oktober zijn we op bezoek bij het later geopende gebouw van de EBS de Fonteijn. In februari spreken we weer zeer indringend met Arend Eilander, niet lang daarna zat een flinke delegatie bij de nieuwe bestuurder van Wolfsbos, Ilse Top. Komende maand staat afspraak met Zweers Wijnholds van Bijeen op de planning. Ook Leendert van der Boom van Renn4 schuift daarbij aan. Binnen coalitie is CDA uitgesproken kritisch over het ‘onderwijs-visie-dossier’. En via de in coalitieverband zo begrijpelijke stille lobby wordt steeds aangedrongen op oplossingen voor onderwijsissues. CDA hield zeker geen winterslaap van 10 jaar. Een denigrerende uitspraak op twitter van een collega raadslid. Dat is de sfeer in Hoogeveen…?

Na de debatten en informerende ronden van de afgelopen maand kiest de CDA-fractie voor een andere weg. Het wordt tijd dat dit dossier opgelost word. De sleutel van dit alles ligt voor de CDA-fractiespecialisten bij het model ‘BreedSaam’ wat in Breda een voorbeeld voor Nederland is. Vele gemeenten zijn hiermee bezig. Met onderwijs Hoogeveen wordt gesproken, informatie opgedaan in Groningen waar men met de Vensterscholen 2.0 op eenzelfde weg gaat of in Amersfoort waar men Breedsaam ook aan het invoeren is. Na zo veel vooroverleg groeit de overtuiging dat we moeten doorpakken langs de weg van de doordecentralisatie. Via onze contactpersoon bij de onderwijsbestuurders krijgen we het signaal dat CDA op de goede weg is. Ook bij de wethouders wordt toevallig openlijk over dergelijke route gesproken. De onderwijsbestuurders geven aan dat zij dit initiatief graag zien komen en nemen in hun discussie met college een afwachtende houding aan. CDA schrijft in het Hemelvaartweekend daarom 2 korte doch duidelijke moties die het college aanspoort door te pakken en die ook de impasse tracht te doorbreken. Ruim voor duidelijk is wat met wethouder Steenbergen gaat gebeuren en ruim voor de vergadering.

Dualisme

Iedereen die iets van politiek weet, weet ook dat binnen een coalitie soms zaken worden voorgekookt. CDA heeft, mede ook vanwege de huidige tijdgeest, aan de coalitiepartners om meer ruimte voor dualisme gevraagd in periode 2018-2022. GB en CU hebben daar akkoord opgegeven. Dualisme tussen college en college-fractie, maar ook tussen college-fracties onderling. Daar zijn inmiddels meerdere voorbeelden van zichtbaar geweest. We noemen er een paar ‘OZB-Nee’, of ‘Duidelijkheid IJZ’, ‘stimulering coöperaties duurzame energie’ of ‘lokale coöperaties verplicht in afwegingskader’, maar zo zijn er meer…Volgens Hoogeveense politiek volgers is het in Hoogeveen nog nooit zo duaal geweest. Het is m.i. een vrucht van de leiding van de GB-fractie in de coalitie.
De moties rondom onderwijshuisvesting worden naar college-fracties en griffie gestuurd en persbericht gaat uit naar de krant. Dus geen overleg of afstemmingsronden. Oppositie gelijk (via griffie) en persbericht meegenomen. CDA denkt daarbij een brug te slaan tussen de oppositiepartijen, die op ramkoers lijken te liggen, en de coalitie. Zowel tussen fracties als tussen raad en college. Vol goede moed gaan de CDA-ers aan de slag met deze brug op donderdag 13 juni 2019. De inhoud staat deze avond voorop en door het aftreden van Jan Steenbergen hoeft de raad het niet te hebben over ‘op personen gespeelde politiek’. Eindelijk een klap op het huisvestigingsdossier! En CDA maakt via de moties vroegtijdig bekend waar zij staat. Wellicht was het politiek tactisch geweest omdat pas in debat te doen. Maar dat was niet onze insteek. De motie was immers zo geschreven dat de voltallige raad het college een opdracht zou geven. Een open vizier. Achteraf blijkt, bij monde van SGP-kopman van Rijn, dat hij de motie in 1,5 dag niet goed had kunnen bestuderen. Van andere oppositiepartijen vernemen wij achteraf dat de motie inhoudelijk prima was en door hen gesteund had kunnen worden.

De bewuste donderdag

Bij het vaststellen van de agenda al gelijk de eerste opvallende ontwikkeling. De oppositie, bij monde van Marc Strolenberg, geeft aan dat het wat hen betreft niet gepast is om over onderwijs te spreken omdat Jan Steenbergen er nu niet meer is. Bijzonder om ruim 2 weken geleden de oppositie nog heel hard een dergelijk debat nodig achtte. CDA geeft aan dat in Hoogeveen gebruikelijk is dat op (zware) dossiers 2 wethouders van 2 kanten (Jan gebouwen en Gert onderwijs) naar een dossier gekeken wordt. Gert Vos kan prima het debat doen zo meent de coalitie. Ging het nu om inhoud of personen vroeg de CDA-fractie zich af.
Na schorsing komen de coalitiepartijen tot de conclusie dat debat voeren met de aanvragers die daar nu zelf geen heil meer in zien ook vreemd is. Echter de moties, die met een gezamenlijke raad, het college moeten aansporen verdwijnen dan ook van tafel. De druk is dan van de ketel. Dat is niet de bedoeling van CDA en inmiddels mede-indiener GB. Zij willen door. De komende raden staan voorlopige cijfers en ons andere grote dossier IJZ-combi op de agenda. Onderwijshuisvesting gaat dan weer naar achteren op de agenda en als we na de zomer het grote debat rondom de moeilijkste begroting van de laatste 20 jaar moeten gaan houden, dan zien we onderwijs ver na achter schuiven. Inmiddels is deze houding hautain genoemd. Moties zijn er doorgedrukt wordt gezegd. De insteek is een geheel andere geweest. Duaal en oplossingsbericht. Niet gericht op politiek, maar op doorpakken. Via een persbericht ook gelijk wereldkundig gemaakt en geen achterkamertjes…

Nu het debat vervallen is zal de combinatie CDA/GB de moties als ‘moties vreemd aan de orde’ inbrengen. Enkele raadsleden van de oppositie ontploffen. Marin Rutgers van D’66 schreeuwt het bijna uit ‘dit kan ik niet toestaan’! Achteraf heb ik me afgevraagd waarom D’66, VVD en PvdA zo ontploften. Hadden we dan net als met andere moties eerst bilateraal hen moeten overtuigen? Dat had dagen gekost en bij CDA leefde gevoel van ‘open vizier’. Ook geen achteraf-overleg met oppositie. In het gekrakeel wordt duidelijk gemaakt dat CDA het onderwerp ‘onderwijshuisvestiging’ van deze partijen gekaapt zou hebben. Nu zit er op geen enkel dossier in de raad een sticker met een partij-logo en zeker bij dit voor het CDA zo eminente dossier kan toch echt niet gesproken worden van kapen. Dat wij niet van al onze inspanningen rondom onderwijs verslag naar de krant sturen of andere partijen inlichten wil toch niet zeggen dat ons dit onderwerp niet bezig houdt?
Oppositie ziet geen andere mogelijkheid dan het laatste dwangmiddel d’r in te gooien. Op 1 november gebeurde dit ook al. Het ‘wegloopmiddel’. Een stemming, debat of behandeling ontneem je dan haar democratische waarde. Immers alleen de instemmende partijen zijn aanwezig. Zoals hierboven al aangeven een middel wat in de tweede kamer geïntroduceerd lijkt door de PVV. Een middel wat oppositie partijen veel vaker inzetten. Een middel wat de geur van politieke chantage heeft. ‘Als jij daar en daar over in debat wil of een motie wilt indienen….dan doe ik niet meer mee’. Als je het ergens niet mee eens bent en je loopt dan boos weg…wat voor indruk maak je dan op jouw kiezer. Ik dan het debat of de behandeling niet meer winnen en dan geeft ook mijn mening niet meer.

Moties zo slecht?

Na afloop werd ons duidelijk dat inhoudelijk de moties helemaal niet zo slecht waren. Dat het aansporen echt op prijs gesteld werd. Dat over de inhoud geen verschil van mening bestond en dat de oppositiepartijen ook wel van de scholen hadden begrepen dat doordecentralisatie erg op prijs werd gesteld. Kortom de moties waren onderdeel van een politiek spel geworden. Het ging niet meer om inhoud, of onderwijsgebouwen of zelfs niet meer om personen, maar het was een wedstrijd politiek verplassen. Wie heeft nu het onderwijs van Hoogeveen ‘gered’, wie krijgt hier voor van inwoners/kiezers de credits? Wat CDA betreft heeft niemand het verplassen gewonnen en is tijdens dit ‘spel’ de wind gedraaid. Dat CDA drukdoende leek met verplassen is aan mij voorbij gegaan. Door de vreemde strijd kwamen we niet meer in gesprek en ging het om ‘de grootste afstand’.

Verplassen

In dit artikel is sprake van verplassen. Hier is wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Dit volgt daaruit: de “Pissing contest” oftewel ‘wedstrijdje ver-plassen’ is opgenomen in de Oxford English Dictionary en wordt aangeduid als een “wedstrijd om te zien wie het hoogste of verste kan plassen.” Sinds 1940 wordt de term ver-plassen gebruikt voor wedstrijden die als “nutteloos of doelloos” worden beschouwd, zoals inhoudsloze politieke debatten waarbij degene die het hardste schreeuwt het meest gehoord wordt. Volgens artsen van het AMC die hier ook studie naar deden. Is verplassen echt voorbehouden aan mannen. Daarin zien we toch een duidelijk verschil met de Hoogeveense situatie. Daar werd door mannen en vrouwen volop meegedaan aan deze ‘wedstrijd’.

Oppositie zo in het nauw?

Als we het inzetten van het ‘wegloopmiddel’ kwalificeren als één van de zwaarste middelen om het democratisch proces haar waarde te ontnemen, dan vraag ik me af, waarom dat hier ingezet moest worden? Dit was de situatie in mijn beleving….
1. Motie van wantrouwen was niet meer nodig, Jan had na veel overleg zelf zijn conclusies getrokken?
2. De moties waren inhoudelijk goed, niet onwenselijk voor scholen zelfs erg wenselijk.
3. Moties waren niet voorgekookt of ondualistisch.
4. Met wegloopmiddel bereik je, in de Hoogeveense Polder, ook niets voor de onderwijshuisvesting.
Wat heb je dan wel aan het weglopen uit de raadszaal? Ja, je komt breed in beeld bij RTV Drenthe. Zeker als je daarna demonstratief, terwijl er vergaderd wordt over GR-en het beeldmerk van Verbinding in de raadszaal zet. Recht tegenover de perstribune. En dan als woordvoerders van VVD en PvdA je laat portretteren. Dan gaat het je dus daarom? De krant halen? En dan niet met het neerhalen van een wethouder, maar nu met een ludieke actie rondom ‘het verbindingsfestival’. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze niet-verbindende actie geen gevolg kreeg door een verbindende actie op de zaterdag van het festival. Beide personen hebben als CDA-fractie op deze dag niet gezien.

Weglopen is obstructie of miskenning?

Het was Femke Halsema die in 2009 direct nadat Geert Wilders en zijn fractie de Kamer uitliepen omdat de houding van de fractie van het CDA hen niet aanstond, de spijker op zijn kop sloeg: ‘een democraat loopt niet weg uit een debat’. Zij stond vrijwel alleen in haar veroordeling. Het was schokkend dat door de meeste fracties, inclusief de Kamervoorzitter(!), en de media de actie van de PVV destijds ook niet scherp werd veroordeeld. Het werd als klein incident afgeserveerd en er was met name begrip voor de frustratie van Wilders. Sommigen zagen dit destijds als een kwalijke zaak.

Het feit dat het in ons parlement, het kloppend hart van de democratie, als onbeduidend wordt gezien dat Kamerleden het debat de rug toekeren, toont aan dat er weinig voeling is met de basisprincipes van het debat. Ik ben er van overtuigd dat bijvoorbeeld een Brits parlementslid stevig de oren zou worden gewassen wanneer hij een vergelijkbare actie zou ondernemen. Op donderdag 13 juni 2019 was de bijna voltallige coalitie dan ook bij haar 2de schorsing duidelijk: wij gaan niet meer aan de kant voor het ‘wegloopmiddel’.  Waarom? Op de eerste plaats omdat je één van de basisprincipes van de parlementaire democratie ondermijnt. En dat is dat meningsverschillen in het openbaar op kracht van argumenten worden uitgediept in een poging elkaar te overtuigen maar vooral ook om anderen de mogelijkheid te bieden om zich een mening te vormen. Dit wordt gedaan door argumenten uit te wisselen en tegen het meest kritische licht te houden. Uiteindelijk beslist de meerderheid wat de te volgen koers is en legt de minderheid zich daarbij neer, wat onverlet laat dat zij het recht hebben om keer op keer hun ongenoegen over het gevolgde beleid uit te spreken. Dat is de kern van het parlementaire debat. Binnen die context is het ondenkbaar dat je weigert het debat aan te gaan of voor een stemming wegloopt omdat de houding of het standpunt van je politieke opponent je niet aanstaat. Integendeel. Het is juist je taak om op kracht van argumenten deze houding en standpunten te bestrijden. Bij een motie vreemd aan de orde die je niet aanstaat, kun je via een stemverklaring (beter dan via de pers) je kiezers informeren over je formele standpunt. Dat je opponent aangeeft dat er wat hem/haar betreft hoe dan ook weinig aan zijn standpunt zal veranderen is frustrerend, maar niet zo relevant. Overigens spant Wilders zelf de kroon in deze. Regelmatig spreekt hij in de Kamer zinnen uit als ‘krijgt u allemaal maar het heen en weer, ik weet dat ik gelijk heb’. Dat zijn uitspraken die wij in Hoogeveen gelukkig niet horen en weglopen uit de raadszaal zijn wij ook niet gewend.

Zeker in een (parlementair) debat ben je meestal niet bezig je opponent te overtuigen maar de toehoorder; de kiezer. Het is de kiezer die uiteindelijk beslist wie het gelijk aan zijn of haar zijde heeft en het is je taak als volksvertegenwoordiger om altijd en overal de kiezer uit te leggen wat jouw standpunt is en dit standpunt te verdedigen. Zodra politici besluiten dat zij het debat met hun opponent niet meer aan willen gaan, ontnemen zij de kiezer de kans om een afweging op kracht van argumenten te maken. Daarmee stopt een belangrijk fundament van het democratisch proces. Maar het weglopen uit een debat is ook disrespectvol. In een parlementair debat verdient ieder standpunt het om met interesse en aandacht gehoord te worden. Het is namelijk het standpunt van een deel van de bevolking. Je bent het aan elkaar verplicht om naar elkaar te luisteren en om vervolgens de argumenten van de ander te toetsen in de overtuiging dat dat leidt tot eerlijke besluitvorming. Door weg te lopen uit een debat wend je je feitelijk af van een deel van de bevolking. Vandaar dat de uitspraak in 2009 van Halsema op het moment dat de PVV de Kamer verliet het enige juiste antwoord was: een democraat loopt niet weg uit een debat!

Koop een spiegel

Wellicht zegt u koop een spiegel. Wij zijn als CDA teleurgesteld in de situatie waarin de gehele raad nu gekomen is. Wie wat veroorzaakt heeft laten we even in het midden, maar ook het CDA is verantwoordelijk om dit te voorkomen. Het is verplassen tegen de wind in. Anders gezegd. We bevuilen onszelf als politiek. Bottema schreef in de HC over ‘zwarte donderdag’. Dat was het zeker. Wie is waarmee begonnen….maar dat zwart pieten heeft geen zin. Wat CDA betreft sluiten we aan bij de afscheidsspeech van André Rouvoet over democratie.

De Tweede Kamer is voor mij steeds bij uitstek het huis van de democratie geweest: de ontmoetingsplaats van politieke overtuigingen en opvattingen over ‘het goede leven’. Soms harmoniëren die, vaak lopen ze uiteen en soms ook botsen ze stevig. En zo hoort het ook. Eenvoudigweg omdat de mensen die wij vertegenwoordigen over allerlei zaken verschillend denken.

En juist dan, als we met elkaar van mening verschillen over recht en onrecht, goed en kwaad, gewenste en ongewenste keuzes, dan bewijst zich de kwaliteit van onze parlementaire democratie. Ik maak graag onderscheid tussen de formele en de materiële democratie. Aan de formele democratie – onze procedures, de spelregels van het debat – ben ik gehecht. Maar van de materiële democratie – het debat zelf, op basis van onze diepste overtuigingen – heb ik genoten. Procedurevergaderingen, de regeling van werkzaamheden, het begrotingsonderzoek: ze zijn allemaal nuttig en nodig. Maar de Tweede Kamer is geen Tweede Rekenkamer. En de essentie van ons parlementaire stelsel ligt niet in de procedures; zelfs niet in de regel dat de meerderheid uiteindelijk beslist. Het hart van de democratie klopt in het besef dat dat meerderheidsbesluit genomen wordt op basis van debat en argumenten, en dat in de weg ernaartoe én bij de uitvoering ervan zoveel mogelijk rekening behoort te worden gehouden met minderheden.’

Dus ook in Hoogeveen heeft de meerderheid de opdracht om zo veel mogelijk rekening te houden met de gevolgen voor de minderheid. De uitvoering van het door meerderheid vastgestelde beleid zoals blijkt uit de motie ‘visie’ en ‘doordecentralisatie’ moet dus ook goed gecommuniceerd worden met de stem van de minderheid: de oppositiepartijen. Kortom voor CDA is dat leergeld. Toch meer tijd nemen om coalitie en oppositie mee te nemen in achtergronden en afwegingen. Nu is een motie van verbinding op inhoud een aanleiding om het ‘wegloopmiddel’ in te zetten. Dat is natuurlijk nooit ons doel geweest. In de praktijk blijkt wel dat dit afstemmen dus tijd kost en dus niet (alleen) in debat kan plaatsvinden. Het vraagt van partijen ook dat ze vooraf duidelijkheid verschaffen dat is ondanks in alle telefonisch en app-verkeer ook nog wel eens ver te zoeken.

Ik heb al wat reacties gelezen op FB (twitter wordt mij te zeer door framing vervuild). Het CDA wordt het nodige verweten. Ik nodig u, na het lezen van bovenstaande relaas, uit om te reageren als u wilt in openbaar, maar mag ook via mijn/onze gemeentemail. Graag zodanig dat we in gesprek kunnen gaan, mogelijk met respect voor tegenstelling (agree to disagree). Want weglopen bij een debat, een motie of een moeilijk gesprek dat zult u mij nooit zien doen. Zelfs op FB reageer ik met regelmaat op discussies. Als raadslid heb ik stalkers aan huis of doodsbedreigingen online niet gemeden, laat staan dat ik een goed inhoudelijk debat in het huis van de democratie zou mijden. Want als de democratie stopt met polderen, dan is Nederland in last. Dat geldt ook voor Hoogeveen. Als CDA-ers gaan we weer constructief aan de slag. De zure lucht van verplassen tegen de wind in van 13 juni 2019 maar gauw vergeten…