Afscheid van een ziener in de accountancy. Kort verslag van afscheidscollege van Professor Hans Verkruijsse.

Op vrijdag 9 november was ik uitgenodigd om bij het afscheidscollege van mijn oud-collega professor Hans Verkruijsse te Tilburg te zijn. Daarbij werd stil gestaan bij de toekomst van de accountant. Voor mij en ons kantoor Afier (www.afier.com) en interessant moment. Voor mij extra interessant omdat ik na 25 jaar weer eens in de collegezalen waar mijn eigen academische vorming plaatsvond, mocht rond kijken.

Deze middag was voor Hans Verkruijsse een afscheid van een baan waar hij zo lang naar verlangd had. In de periode dat ik bij Bureau Vaktechniek als broekie mocht rond stappen was hij al bezig met promotieonderzoek. Neurale netwerken was zijn ding en de rest kon hem niet volgen. Gelukkig was er een beter onderwerp en zo promoveerde hij toch en werd vervolgens hoogleraar.  Hans gaf binnen en buiten Moret les, all over the world. En vanuit Berg en Dal scheurde hij iedere vrijdag naar Maastricht om les te geven in het mooie fundamentele accountantsvak BIV. Hij gaf ooit bij mij aan dat hij in 15 colleges de mensen BIV leerde begrijpen en dan in 3 colleges hen leerde hoe je het examen moest halen. Dat laatste sprak mij wel aan…

Net op tijd 
Ik kwam vrijwel gelijk met de pedel, het cortège en de rector magnificus binnen. Snel via de achteringang dat wel… het statige gezelschap van zo’n 30 hoogleraren uit Tilburg, maar uit heel Nederland, schreed met in hun midden Hans Verkruijsse (ik blijf overigens meneer Hans zeggen) binnen. Accountancy Hoogleraren uit Amsterdam, Rotterdam en zelfs Groningen. Slechts één dame, Nancy Kamps uit Groningen. Overigens ook EY en zo wordt er dan later bij de borrel ook over gesproken. ‘Onze Nancy’ zo hoorde ik de EY-ers spreken. Verder is er overigens niet veel strijd tussen de KPMG-ers, PWC-ers, EY-ers etc. De meesten zijn ver boven dit soort zaken verheven. Stappen ook nog wel eens van de een naar de andere Big4 over. Wat me intrigeerde: zouden er ook mannen in zwarte jurken meelopen die in het MKB actief zijn of zijn geweest? Als ik het zo zie niet, kortom voor de Afieristen is dit niet weggelegd. Het heeft een hoog religieus gehalte dergelijk academische gebeurtenissen en is ook echt iets voor de happy few. De rector magnificus opende en sloot de bijeenkomst met gebed. Een gebed om wijsheid en dat is toch wel bijzonder op zo’n bijeenkomst. Je zit in de zaal met de meest wijze mannen uit de accountancy-wereld (ik miste er overigens wel een paar op deze vrijdagmiddag, Pheijffer c.s. moesten college geven?) en dan gaat hun hoogste baas de Heer om nog meer wijsheid vragen. Je bent dus nooit uitgeleerd en op een katholieke universiteit ook nooit uitgevraagd.

Hans als ziener van de accountancy
Het college had als kern de toekomstige ontwikkelingen van het accountantsberoep. Hans refereerde aan Frielink uit 1961 of de oratie van Van Zutphen uit 1973 over de accountant van ….morgen. Maar de situatie uit 1973 is niet veel anders dan de situatie van nu. Ook nu staat de accountant aan de vooravond van grote veranderingen. De robot Sophia heeft in Saudi Arabië burger rechten gekregen. De Maastricht MC heeft de robot Molly die bij cardiologie diagnoses stelt. En de accountant? Waar staat die t.a.v. robotisering? Is er nog sprake van (controlerend) accountant? En past dit allemaal nog binnen de definities van Starreveld zo vraagt Hans Verkruijsse zich af? Ray Kurzweil (mede-oprichter van google) verwacht dat in 2029 de ‘computer’ de mens in intelligentie heeft ingehaald. Gelukkig liggen de zogenaamde singularity points soms voldoende ver uit elkaar, Hans trekt de vergelijking tussen ontstaan van geld en het digitale geld zoals we dat massaal in 2019 zullen gebruiken. Op verfijnde wijze vergelijkt Hans de ontwikkelingen van het Chinese WeChat en het toezicht anno nu in Nederland. De Chinezen zitten met 1 miljard Chinezen op dit programma. Gemiddeld houden ze bij de betaaldienst van deze service een bedrag van € 50 aan. Op WeChat staat dus zo’n 50 miljard. Dat is 10 miljard meer dan bij de Rabobank, maar wel volledig zonder toezicht, vergelijk dat eens met het toezicht wat een Rabobank moet ondergaan. The times the keep changing. Daarom wijst Hans op het boek Nooit Af van Aslander & Witteveen. Nieuwe problemen zullen steeds weer ontstaan. Ook in de accountancy. Er zijn per 2020 30 miljard apparaten gekoppeld, maar wie zorgt voor de betrouwbaarheid van de uitwisseling van data? Een paradigma-shift. Van document-uitwisseling naar gegevensuitwisseling. Het omgaan met brondocumenten is dan dus ook een soort van onmogelijkheid. In het proces zitten geen ‘documenten’ meer. Het is een voortdurende stroom van gegevens. Een voorbeeld dichtbij is het publiceren van KvK-stukken. Jaarrekeningen worden financiële gegevens. En wat moet je dan met ‘getrouw beeld’ en concept wat inmiddels volledig achterhaald raakt. Het gaat vervangen worden door een ‘juistheid-gegevens-verklaring’ dat is zal een framework van ‘continious control’ worden. Dat is dus BIV 3.0. In de 43 jaar die Hans mocht werken in de accountancy heeft hij heel veel werk van de accountant naar het bedrijf zien verschuiven. Als hij de ontwikkelingen in de USA (Hans noemt expliciet de Rutgers University) dan zegt hij ‘ja en dan is de jaarrekening er formeel ook nog’. Maar iedereen daar weet al dat het om de data door het jaar heen gaat. Daarop worden beslissingen gebaseerd in het bedrijf. Eigenlijk is het accountantsvolk maar een raar volk. We leveren geen 100% assurance, zeker ook geen 0%. We komen soms met 95%-betrouwbaarheid, reasonable assurance, maar zelfs met limited assurance-services. En ze weten zelf niet eens precies wat het is. Geen % valt er te noemen. Ze worden volop gevraagd dit soort werk te doen. En ze vragen er flink wat geld voor en tenslotte krijgen ze er ook nog voor betaald. Verwonderlijk!

Continu wordt op het niveau van de gegevensstromen voor zekerheid gezorgd. Hierop moet de accountant aansluiten anders is zij/hij gezien. Volgens Hans is de koppeling van de gegevensstromen van de cliënt met de externe auditor van groot belang. Hoewel de controle op meta-data en meta-procesniveau zal plaatsvinden is toch het al-oude-ITGC’s blijvend van groot belang. Logische toegangscontrole en veranderingsmanagement komen daarmee op prio 1 te staan. Dan komen we uit op Starreveld 2.0.

Hans is uitgesproken over de toekomst van de accountant. Deze moet op tijd veranderen. Niet te vroeg en niet te laat. Volgens het World Economic Forum van 2018 is de accountant over 10 jaar redundant. Hans ziet het genuanceerder: in 2028 zijn er inderdaad 75 miljoen banen weg, maar er komen echter wel 133 miljoen heel andere banen voor terug. Hans ziet heel verschillende accountants ontstaan:
• Netwerk-accountant
• Robocop-accountant
• Avatar-accountant
Hoofdvragen voor deze accountants zullen zijn: hoe kunnen we samenwerken met robots en hoe zorgen we er voor dat we weten hoe de betrouwbaarheid van robots gewaarborgd is. Maar om dit alles weer te nuanceren sluit hij af met ‘no matter how complex things, basically everything is simple’ een in dit licht intrigerende uitspraak van Albert Einstein.

Bedanken
Hans bedankt dan dat 36 jaar geleden professor Bram Beek dat die hem op het spoor van lesgeven in de accountancy gezet had. Met veel emotie bedankt hij zijn vrouw Annet en vele dierbaren. Hij sluit af met de vraag, ik hoop dat u genoten heet van dit kijkje in de toekomst. Peter Eimers en Eddy Vaasen spreken hem toe en Vaassen biedt hem het boek ‘Accountant en Ziener’ aan. Als de rector magnificus een dankgebed heeft uitgesproken en voor wetenschappers nogmaals op het belang van wijsheid heeft gewezen gaat het cortège in paradepas de zaal uit. Daarna volgen de gewone stervelingen die allen genieten van een zelfde drankje voordat ze eindelijk in de lange rij wachtende bij Hans aankomen. Ik heb hem de hand geschut en een fles kruidenbitter ‘Hoogeveens Geluk’ aangeboden. Goed voor de koude avonden. Hans en ik zijn het er over eens dat ons project ‘audit innovation’ van 1996-1998 zo weer van stal gehaald kan worden. Ik verlaat het gezelschap en dool nog wat rond in ‘mijn’ universiteit.

De mensa, beter, moderner, wel op dezelfde plek. 

De KUB op vrijdagavond 9 november 2018

Wel 25 jaar later
Het is in de gangen van de Uni erg druk. Veel in mijn ogen erg jonge kinderen staan in gangen en bij collegezalen te wachten. Ze hebben de landelijke wiskundetoets. Ik zoek mijn oude hoorcollegezaal. Deze blijkt geen spat veranderd. En dat 25 jaar later. De student van 1993 staat ontroerd in deze zo stressvolle ruimte met honderden klaptafels. Het is al weer 25 jaar verder. Je realiseert NIET hoe snel dat gegaan is. Ik kon nog zo de lucht (soort van kloosterlucht) in de collegezaal ruiken. Het bijna-kerkgebouw met zoveel jonge pre-academici. Aan de slag voor of met een mooie toekomst. Zouden zij ook over 25 jaar hier staan? Een master en paar postmasters verder? Ieder hun eigen Afier-traject doorlopen? Een ratrace bij een Big4-kantoor gemist hebben? Een functie als hoofd internal audit laten lopen omdat je niet tegen politieke spelletjes kunt? Zouden zij over 25 jaar hier staan bij het afstuderen van hun kinderen? Of het afscheid van hun huidige professor? Zouden zij nadenken wat ze morgen met de rest van hun leven gaan doen? Zo verliet ik tamelijk melancholisch dit grote oude academische gebouw en scheurde gelaten terug naar het leven van alle dag. Terug naar het nuchtere noorden. Zonder kloosterlucht of academische ceremonies.

100% onveranderd

Hans bedankt dat ik jou en al die ander mannen en vrouwen van DVT het bloed onder de nagels mocht weghalen. En dat ik mijn creativiteit mocht bod vieren op het Audit Innovation opleidingsprogramma. Ik heb er nog steeds plezierige en leerzame herinneringen aan.

Vaya con Dios, EJK

selfie in de glazen gang naar de collegezalen, vele malen doorgelopen, onwetende wat me de komende 25 minuten of 25 jaar te wachten zou staan….