Blogje over het interview met bisschop Gerard de Korte met als titel ‘wij zijn de hoveniers van Gods tuin’.

Een katholieke voorman die mij al eerder inspireerde: Inspiratie, moet je zoeken! – Kreuzeman.  Net als paus Franciscus roept bisschop Gerard de Korte op tot ecologische bekering. Hoe doe je dat? Bijvoorbeeld niet meer beleggen in de fossiele industrie. ‘Je moet het geld in de goede richting sturen.’ Dit interview van Piet H. de Jong stond in het ND van zaterdag 23 december 2023

Bisschop Gerard de Korte met Franciscus van Assisi op de achtergrond. Beeld Rob Nelisse

‘Op zondag ging ik vaak met mijn vader wandelen om te genieten van de natuur. Ik ben opgegroeid in Vianen, in het polderlandschap van de Vijfheerenlanden. Mijn moeder had meer met bossen. Als gezin gingen we ook regelmatig naar de Utrechtse heuvelrug, naar Zeist of Leersum. Als ik nu in Vianen kom, valt me op hoezeer de omgeving is veranderd ten opzichte van mijn jeugd.

Het landschap verrommelt steeds meer, met al die distributiedozen langs de snelwegen. Ik heb de indruk dat de ruimtelijke ordening vroeger beter op orde was dan tegenwoordig. Nu maak ik regelmatig wandelingen door de stad en zie ik hoe belangrijk pleinen en parken zijn voor de steden.

Ik ben referent voor kerk en samenleving. Het is mijn opdracht als bisschop het denken van paus Franciscus, zoals hij dat heeft verwoord in de encycliek Laudato Si (2015), meer bekendheid te geven. Dat doe ik met liefde, het referentschap past bij mij. Vanuit mijn historische en politieke belangstelling heb ik altijd geprobeerd na te denken hoe het evangelie van invloed kan zijn op een rechtvaardige en goede inrichting van de samenleving.

In Laudato Si roept de paus op tot sociale gerechtigheid en goed beheer van de schepping. Die schepping is van God, wij zijn rentmeesters of beter nog hoveniers, die passen op de tuin, zoals het in Genesis staat. Wij zijn mens ten opzichte van alle andere schepselen.

Heelheidsdenken

De paus pleit voor een christelijk holisme, een heelheidsdenken. Sta eens stil wat het betekent als je zegt dat de zon, de maan, water en vuur je broeders en zusters zijn. Dat besef heeft gevolgen voor het beheer van de schepping. Het geeft de mens een enorme verantwoordelijkheid. Tegelijk vind ik het een ingewikkeld vraagstuk, want de mens is een bijzonder schepsel, omdat hij kan reflecteren en cultuur kan scheppen.

De laatste eeuwen is dat menselijke scheppen uit balans geraakt door het mensgerichte denken en de technocratie, zoals de paus het noemt. Het geeft de mens een extra verantwoordelijkheid om anders en beter met de schepping om te gaan.

 ’Sta eens stil wat het betekent als je zegt dat de zon, de maan, water en vuur je broeders en zusters zijn.’

Als Laudato Si’ Alliantie kunnen we onze vleugels in Nederland uitslaan. Daar ben ik dankbaar voor. Met behulp van enkele fondsen, hebben we een paar mensen kunnen aantrekken om het gedachtegoed van de paus bekendheid te geven.

Zonnelied

In de Adventstijd las ik elke dag in de Sint Jan, tijdens de half negen mis, uit het bijbelboek Jesaja. Wat me opviel was hoezeer God de hele natuur zegent. Stel je eens voor dat de natuur tot bloei komt in een woestijngebied. In die beloften van de profeet klinkt hoop door op een vruchtbare natuur. Het eeuwenoude Zonnelied van Franciscus van Assisi heeft met de komst van de huidige paus weer aandacht en kracht gekregen.

Denk je in dat Franciscus van Assisi dat lied maakte toen hij het felle licht van de zon niet meer kon verdragen omdat hij bijna blind was. Het Zonnelied heb ik altijd indrukwekkend gevonden, het spreken over de zon als broeder vind ik heel bijzonder. Ook in de Oosters-orthodoxe kerk komen deze gedachten voor. Bijvoorbeeld het idee dat door de doop van Jezus in de Jordaan alle rivieren zijn geheiligd. Door die doop heeft het water een sacramentele betekenis gekregen. Dan wil je rivieren niet meer vervuilen. Dat type denken geeft een extra dimensie aan het goed beheren van de schepping.

Wij kunnen in het westen nog wat leren van de Oosterse orthodoxie. Ook op de recente klimaattop in Dubai was er aandacht voor de inbreng van de religieuze leiders van de wereldgodsdiensten voor het zorgvuldig omgaan met de schepping. De paus roept op om de spirituele krachten te bundelen rond de uitdagingen van deze tijd ter bescherming van de aarde.

Eigenbelang

Toen vorig jaar de gasprijs omhoog schoot, konden we wel de verwarming lager zetten en onze energieconsumptie verminderen. Naast de ideële oproep om ons gedrag aan te passen is er ook het welbegrepen eigenbelang. Het is én, én. De overheid kan daarop inhaken door vervuilende activiteiten zwaarder te belasten en het goede gedrag te belonen. Het is vaak ingewikkeld hoor, maar het is natuurlijk dwaas dat je voor een paar tientjes naar Barcelona kunt vliegen. De prijs van vliegtickets moet omhoog, ook al moet dat in de EU, liever nog wereldwijd, worden aangepakt.

Zelf probeer ik zo min mogelijk te vliegen. Vorige zomer moest ik voor een vergadering in Rome zijn. Ik heb geprobeerd er onderuit te komen, ook omdat het daar boven de veertig graden was toen. En we hebben tegenwoordig zoom en teams.Mijn verweer mocht niet baten, ik moest er toch heen. Ik rij in een hybride auto, de eerste vijftig kilometer worden elektrisch aangedreven, belangrijk voor al die korte ritjes.

In lezingen geef ik vaak het voorbeeld van het weggooien van een plastic fles. Wat maakt die ene fles nu uit, kun je denken. Maar wanneer alle 18 miljoen Nederlanders zo denken, heb je een heel stadion vol met flessen. Dat is het verschil tussen micro en macro. Er zijn tegenkrachten in de mens werkzaam zijn om niet duurzaam te leven, die moeten we vanuit onze verantwoordelijkheid bestrijden.

Niet somber

Net als de paus roep ik in mijn lezingen op tot ecologische bekering. Het heeft natuurlijk iets komisch dat de paus komt aanrijden in een klein Fiatje, te midden van beveiligers in grote, zware auto’s. Hij wil ermee uitstralen dat minder meer is. Geloven we die boodschap ook?

Die ecologische bekering is een weg van geleidelijkheid. We zijn hier, ook als christenen, gewend aan onze hoge luxe levensstandaard. Elke week krijg je een pakketje gesealde folders van winkels met de boodschap: ‘koop mij, koop mij’. In die economie en in die cultuur leven we. De katholieke Focolare Beweging houdt ons voor dat het economisch systeem anders moet worden ingericht. Hoe komen we van mooie woorden naar de praktijk van alledag. Ook al is de ecologische bekering niet simpel, de opdracht blijft.

Gelukkig zie ik ook veel jonge, enthousiaste mensen die bezig zijn met duurzame vernieuwingen. Gaat het te langzaam? Ik ben niet zo somber gestemd. Ik had hier laatst Alexander de Roo op bezoek. Hij schreef het boek ‘Halverwege de groene eeuw, 1970-2070.’

Als je ziet wat er sinds het alarmerende rapport van de ‘Club van Rome’ is gebeurd, is dat best indrukwekkend. Hoopvol zijn zie ik als mijn taak. Laat je niet verlammen als een konijn die in de koplampen kijkt. We moeten het probleem serieus nemen en niet achterover leunen. Ik probeer politici, burgers en bedrijven op te roepen hun verantwoordelijkheid te nemen.

Al weer een tijdje geleden gaf ik een lezing bij De Nederlandsche Bank. Na afloop sprak ik met de directeur die verantwoordelijk is voor het duurzaamheidsbeleid. Hij maakte me erop attent hoezeer je met de miljarden van de grote banken en pensioenfondsen geld in de goede richting kunt sturen. In ons bisdom hebben we ons vermogen gebonden aan duurzaamheidscriteria. We beleggen niet meer in de fossiele industrie.

Troostvol

We hebben het vooruitzicht op een nieuwe hemel en aarde, zoals Johannes dat zag in een visioen. Hoe dat zal zijn is iets waar we alleen in beelden en metaforen over kunnen praten. Vergeet niet dat God de eerste en de laatste is, we hebben het wel over God de Schepper die de schepping overstijgt. Dat perspectief geeft mij hoop omdat God het laatste woord heeft. Ik vind dat troostvol en hoopgevend, voor mij persoonlijk én voor de schepping.’