Donderdag 5 februari 2015 stond op de agenda van de gemeenteraad van ons aller Hoogeveen de selectie van de (nieuwe) huisaccountant. Hierbij een korte blog over hoe dat verlopen is. Op de foto Lodewijk Pincoffs waar het allemaal mee begonnen is…

Nog met het debat over de wervings- en selectieprocedure van de kantine van de sportbal nog vers in het achterhoofd ging ik op de donderdagavond vol verwachting naar het gemeentehuis.  Dit zou toch een avond worden waarin ik als ‘voorzitter van de selectiecommissie’ een nieuw hoogtepunt aan mijn politieke carrière zou mogen rijgen. Finest hour in een zeer verantwoordelijke functie. In de week voorafgaande had ik  bijna dagelijks contact met de griffier om te kijken of er ook al vragen over de procedure, de prijzen, de beoordelingscriteria en de gunning waren gesteld. Keer op keer moest Jan Pieter Wind mij teleurstellen. Geen vragen. Gelukkig kreeg ik mails van Johannes Prakken (plaatsvervanger van Peter Scheffers namens D’66). Een handvol vragen die mij zeer bekoorden. Iemand die zich in deze problematiek verdiepte. Vele telefoongesprekken zouden volgen om hem bij te praten op dit eminente onderwerp.  Maar zouden de andere fracties zich wel op dit verantwoordelijke moment voorbereiden? Hebben ze de stukken, prachtige offertes, mooie volzinnen, doorspekt met beloften, innovaties en natuurlijke adviesfuncties,  wel gelezen hebben? Het kan toch niet zo zijn dat de selectie van één van de belangrijkste onderdelen in onze bestel van controle en toezicht onopgemerkt voorbij zou kunnen gaan. Een functie die sinds de Pincoff’s affaire zoveel waarde en zekerheid toevoegt aan de vaderlandse economie.

Lodewijk Pincoffs (Rotterdam7 juni 1827 – New York 28 september 1911) was een Rotterdams zakenman en politicus die een belangrijke rol speelde in de totstandkoming van de Rotterdamse havens op het toenmalige eiland Feijenoord. Hij kreeg enkele hoge onderscheidingen, maar viel van zijn voetstuk door frauduleus handelen. In de jaren negentig van de twintigste eeuw werd Pincoffs min of meer weer in genade aangenomen met enkele vernoemingen (Lodewijk Pincoffsplein en straat) en een standbeeld.

Pincoffs had jarenlang de cijfers van zijn eigen zieltogende Afrikaansche Handelsvereeniging zodanig rooskleurig voorgesteld, dat hij het gedaan kreeg dat de Rotterdamsche Handelsvereeniging grote sommen geld stak in de Afrikaansche. Toen deze onderneming in 1879 niettemin het faillissement naderde, kon Pincoffs de vervalsingen in de boekhouding niet langer verborgen houden en kwam alles aan het licht. Hij nam de benen, via Frankrijk en Engeland, naar de Verenigde Staten, een – zeker voor die tijd – gigantische miljoenenschuld achterlatend. Pincoffs werd bij verstek veroordeeld voor valsheid in geschrifte en bedrieglijke bankbreuk. Hij werd eigenaar van een sigarenwinkel in New York en later van een sigarenfabriek in Chicago.

De Pincoffs-affaire is voor het accountantsberoep in Nederland van grote betekenis geweest omdat het bedrog volgens de publieke opinie voorkomen had kunnen worden door een goede en objectieve controle van de boekhouding te laten uitvoeren door een onafhankelijke controleur. De schuldeisers van de AHV kregen na kwijtschelding van hun vordering aandelen in de Nieuwe Afrikaansche Handelsvereeniging (NAHV). In de akte van oprichting van de NAHV was de bepaling opgenomen dat een controleur moest worden benoemd met als opdracht de boekhouding geregeld te controleren en daarover aan een, ook statutair ingestelde, toezichthoudende commissie verslag uit te brengen. De eerste accountant was een feit (B.P. van IJsselstein). Hoera een van de meest eervolle beroepen was in Nederland geboren en zou in ruim 100 jaar evolueren tot een middel van rust en zekerheid. Ja, ook wat betreft de inkomensstromen van de accountants zelf. Inmiddels is het beroep voorzien van diverse hoogleraren en is op verschillende aspecten van het beroep door diverse lieden gepromoveerd. Je zou dus kunnen zeggen dat het inmiddels zelfs een wetenschap is. Zelfs een beroep dat verheven is door het vele toezicht. Juvenalus vroeg het zich al af:

Quis custodiet ipsos custodes! Of te wel wie bewaakt de bewakers. En we kunnen inmiddels zeggen wie bewaakt de bewakers van de bewakers. Dus zelfs een drietraps toezicht. Immers de afgelopen maanden werden wij door de media op het spoor gezet van een probleem met de bewakers van de bewakers z’n bewaker. In concreto: de raad van commissarissen (met als voorzitter de heer George Möller) van de AFM moest terugtreden i.v.m. vermeende belangenverstrengeling door nevenfuncties. Möller, oud-topman van Robeco en de Amsterdamse beurs, die ik afgelopen zomer als gastspreker naar de MVCP in Groningen mocht halen, had een paar nevenfuncties. Hij was lid van de raad van toezicht van de NasdaqDubai (mogelijk ook vanwege het mooie weer…), niet-uitvoerende directeur van Wintor Futures Fund op de Maagdeneilanden (ook geen belastingparadijs?) en voorzitter van de raad van advies van het Amsterdam Institute of Finance. O ja, ander probleem was de overtreding van de interne security-regels: mailen via privé mail…oei, oei! Deze bewaker van de AFM moest dus opstappen. De AFM is eigenlijk de bewaker van de accountants, dus ook van PWC en dan zijn we uitgekomen bij de accountant die wij zouden gaan benoemen. PWC als de bewaker van de financiën van de gemeente Hoogeveen. Om nu alle genoemde problemen, als met de heer Pincoff’s, in Hoogeveen  te voorkomen zou op donderdagavond 5 februari PWC als de nieuwe huisaccountant benoemd worden. Waarachtig daar zou toch wel enige aandacht aan geschonken kunnen of moeten worden. Kritische vragen van de oppositie (die verder geen rol gepakt hadden in dit traject, nergens gezien in de selectiecommissie)…mooie woorden van het college en wellicht wethouder Hiemstra die toch als bestuurder van de GR (gemeenschappelijke regeling, zeg maar het samenwerkingsverband tussen Hoogeveen-de Wolden) alles had meegemaakt. Aandacht voor het succesvolle traject en de goede afloop. De enthousiaste start met continuous auditing en proces mining door PWC. Och, man wat hadden we d’r zin an, direct na de pauze gaan we los!

Zelf had ik een impactvolle speech voorbereid voor het geval dat ik toch nog als voorzitter, gezeten achter het collegegestoelte, de collega-politici en het toegestroomde Hoogeveense publiek zou moeten toespreken. Na de schorsing was mevrouw Perton (de projectmedewerker op dit dossier van de gemeente ook reeds gearriveerd  en met haar stemde ik nog de laatste aspecten af). Perton heeft prima werk geleverd en samen met de inkoopmanagers van de Wolden en Hoogeveen volgens de zeer betrokken commissie een goede en transparante selectieprocedure geleverd. Zou ik de grap kunnen maken dat de gemeente het dus wel kan of zou dat na de Activum-affaire niet meer kunnen, gedachten voor mijn speech speelden door mijn hoofd. Misschien moest ik het nog wat inkorten. Tijdens het toch al wat vreemde debat over wel of geen kaders in de kadernota had ik er ruimschoots de tijd voor. Rond de pauze stroomde de raadszaal vol. Vele inwoners van onze gemeente op de publieke tribune. Mensen met bossen bloemen zag ik de zaal binnen komen. De bloeddruk ging wat omhoog. Glasje water klaar gezet om de keel te smeren. Je weet nooit hoe lang zo’n vragenronde over dit proces zou gaan duren. Lichte teleurstelling toen bleek dat de gasten van de raad voor voor de benoeming van de nieuwe charmante griffier kwamen. Ontwapende dame en door mijn hoofd speelde al wel de gedachte hoe zou zij de behandeling van het volgende punt opgepakt zou hebben.

Dan nam Burgemeester Karel Loohuis de hamer in de hand en kondigde hij het volgende agendapunt aan: en dan nu de benoeming van de accountant. Wij en de gehele raad houdt de adem in. Ik kijk verwilderd rond, welke fractie zal als eerste de microfoon grijpen. Cees Slotje knikt, hij had dit vier jaar geleden ook al aan de orde gesteld. Toen nog Gert Vos als voorzitter achter het collegegestoelte gezeten, had de vragen beantwoord. Ik werd al maar onzekerder, moest ik al naar voren lopen en achter het gestoelte plaats nemen? De collegeleden bleven gewoon zitten….het blijft stil en dan de oorverdovende en ijzingwekkende woorden: ‘als de hamer valt dan is u als raad akkoord’. Doe iets, Pincoff, George Moller, de salaris van accountants in het FD, de kwestie van het pand van KPMG in Amstelveen, schorsing van de accountant die BTW-fraude niet gemeld had, is er dan niets wat deze raad belangwekkend vindt in dit dossier?  Klap. Weg zijn alle overdenkingen. Loohuis:  ‘en dan is het nu tijd voor een drankje  in de hal’. De accountant terzijde geschoven voor een biertje met een bierbal. O, o, accountants wisten het al: we zijn ontsokkeld. Maar zo hard als in Hoogeveen is dat nog niet veel gebeurd. Dé Accountant, behandeld als een gewone leverancier. Met een teleurgesteld gestel, een meewarige blik in mijn ogen en een diep gevoel van zogenoemde ontsokkeling zat ik daar. En het college? De nabij gezeten college-leden proesten het uit. Wij noemen geen namen, maar met groot verdriet moest ik constateren dat de ontsokkeling van een van de meest eervolle beroepen tot hilarische reacties van deze bestuurders leidde.

Over verwachtingen gesproken….