Een Oostenrijker 

Terugblik op de behandeling van de kadernota 2021 van de gemeente Hoogeveen op 3 en 17 juni 2021. Amsterdamse taallessen van Derk Reneman. Toch al iemand die in Hoogeveen zijn stempel drukt en de Hoogenever op sympathieke wijze ‘opleid’. Naast Nederland-Oostenrijk stond er deze avond in het kader van de kadernota één amendement op de agenda. Hadden we daar een Oostenrijker aan?

Een Oostenrijker hebben. Volgens de website Ensie stond dat voor ‘een voordeeltje hebben’. Maar we lezen ook in de Amsterdamse taallessen van het Parool dat de uitspraak ‘een Oostenrijker hebben’ een dubbele uitleg kent. Paul Arnoldussen van het Parool legt in ‘Amsterdamse taallessen’ de uitspraak haarfijn uit. Het wordt vaak als een sarcastische uitspraak gebruikt. Sarcasme is de Amsterdammer niet vreemd. ‘Een Oostenrijker hebben’ staat dan voor ‘het lijkt een mooie meevaller, maar het is helemaal niks’….

Wethouder Derk Reneman nam de raad van Hoogeveen op weer een bijzondere raadsavond mee door de uitspraak ‘een Oostenrijker hebben’ uit te leggen als ‘een actie of activiteit waar je niets aan hebt’. Markante uitspraak was het wel. In de raadsavond zaten meerdere Oostenrijkers. Zaken waar Hoogeveen op zich weinig aan heeft, maar Nederland won met 2-0 van Oostenrijk. Dat was dan wel een goede meevaller.

Achtergrond van ‘een Oostenrijker hebben’.

Via Walther Schoonenberg in de Binnenstad 218 krijgen we te lezen waar de uitspraak ‘Een Oostenrijker hebben’ vandaan is gekomen.  We moeten terug naar het Amsterdam van 1489 en vervolgens 1638. Het is dan ook niet zo vreemd dat Paul Arnoldussen aangeeft dat de Amsterdamse jeugd nu niet meer zo veel heeft met deze uitspraak, maar dat de ouderen dit nog wel eens gebruiken.

Op 11 februari 1489 schonk landsheer Maximiliaan I van Oostenrijk (1459-1519), koning van het Heilige Roomse Rijk, Amsterdam het recht zijn kroon op het stadswapen te dragen, uit dankbaarheid voor de gulle ontvangst die Maximiliaan een jaar eerder had genoten bij zijn bezoek aan de stad en uit dank voor de diensten die de stad de keizer had bewezen. Nadat Maximiliaan in 1493 tot keizer werd gekozen en in 1508 werd gekroond, verving de stad diens koningskroon door een keizerskroon.

Een keizerskroon is samengesteld uit een koningskroon en een bisschopsmijter, en draagt een rijksappel: een wereldbol getopt met een kruis. De achtergrond van de mijter in de kroon is het feit dat keizers van het Heilige Roomse Rijk werden gekroond door de paus, die oorspronkelijk geen tiara, maar een mijter droeg. De paus plaatste een bisschopsmijter op het hoofd van de nieuwe keizer en daar overheen werd een koningskroon geschoven. Echter onze Max is door omstandigheden niet door de paus gekroond en om die reden wordt door sommige historici betwijfeld of hij wel gerechtigd was de keizerskroon te voeren, laat staan deze aan een stad als Amsterdam te schenken. Hoe het ook zij, de stad beschouwde de kroon boven het stadswapen als een teken van uitverkiezing boven de andere steden en Amsterdam voert de keizerskroon nog steeds op haar wapen.

Het ontwerp van Hendrick de Keyser n.

.
Hendrick de Keyser (ook bijzondere samenloop van het woord Keizer met ontwerper de Keyser) plaatste deze kroon in 1638 op de Westertoren. De toren werd in 1638 volgens een ander ontwerp gebouwd, maar de keizerskroon op de toren werd wel uitgevoerd naar ontwerp van Hendrick de Keyser. De kroon is gemaakt van hout en bekleed met lood. De banden zijn van koper, de 750 parels van glas. Hoe Hendrick de Keyser precies wist hoe de kroon eruit zag is niet bekend.

Toen Amsterdam een machtige handelsstad was geworden hield de stad de keizerskroon op het wapen in ere, ook toen de protestantse republiek in 1648 bij de vrede van Münster het Heilige Roomse Rijk formeel had verlaten. Mogelijk wilden de stadsbestuurders met deze keizerskroon aangeven dat Amsterdam belangrijker was dan de stadhouder, de Prins van Oranje, die niet eens een koningskroon droeg, of zelfs dat zij de belangrijkste stad was van Europa. Vondel dichtte:

Aen d’Aemstel, en aen’t Y, daer doet sich heerlijck ope
Sy die, als Keyserin, de kroon draeght van Europe.

Taallessen Amsterdams: Oostenrijker – YouTube

Spreekwoorden en gezegden met ‘een-oostenrijker-hebben’ (ensie.nl)

Als eerste: wat is evenwichtig

Min of meer onderhuids was er deze avond toch nog wel een debatje over dit woord. CDA, en volgens mij het raadscollege ook,  doelt op juiste evenwicht tussen (bezuinigings-) maatregelen. Bij Samenredzaamheid was dat evident uit het evenwicht. De post sociaal domein droeg in verhouding minimaal bij aan de oplossing van de financiële problemen van Hoogeveen. Zeker als je het confronteert met ‘waar komen mijn financiële tekorten vandaan’….In dat, op zich niet verkeerde rapport werd 1% bezuiniging gerealiseerd op de grootste uitgavenpost, dé post die er in 4 jaar tijd voor zorgde dat Hoogeveen door al haar spaargeld heen was. ….. Omdat we niet konden of niet wilden bezuinigen op deze grootste exploitatie post moest het elders gevonden worden. Dus de OZB-betaler kreeg een verhoging van de OZB van uiteindelijk 28% voorgesteld. Vanuit mijn perspectief is dat niet evenwichtig. Evenwichtig is dat alle programma’s naar rato van omvang bijdragen aan de oplossing van financiële problemen. Ook hier kon ik weer gebruik maken van de ervaren achterban van het CDA. Toenmalig CDA-lid en wethouder Koob Schelhaas legde me het zo uit. In 1996 had Hoogeveen ook financiële problemen. Er moest 6 miljoen gulden bezuinigd worden. Hoogeveen had 4 grote pijlers in haar exploitatie. Dat is in principe nog zo. Let wel de verhoudingen zijn enorm veranderd. Je had zeg maar economie, sociaal, fysiek en bestuur. Koob vaardigde aan zijn collega’s ‘het bevel uit’ om in elke pijler 1,5 miljoen gulden te besparen.

Een vergelijkbare methode hanteerde ik in het fractieberaad voor de begroting 2020 (dus eind 2019). Ik dat daar het volgende voor uitgerekend ( alle bedragen * € 1.000):

Je ziet dat we destijds op wonen en wijken en dorpen naar verhouding grof werd ingrepen. Er zijn echter ook beleidsterreinen die 0 of 1% van hun omvang bijdragen aan de financiële problemen van Hoogeveen. Dit is dus onevenwichtig. Hoogeveen heeft nu eenmaal op meerdere beleidsterreinen de inwoners te faciliteren.

Bij ‘Schone Lei’ en dus in de niet-amendeerde begroting 2021 zagen we een vergelijkbare ontwikkeling. De verhoudingen waren volledig zoek (bedragen keer € 1.000):

Het amendement

Op deze Oostenrijkse avond moest de raad van Hoogeveen een amendement van onze gewaardeerde collega’s van GB behandelen. Het amendement werd met het nodige lawaai en bakken met commentaar op 3 juni aangekondigd. Toen het bij ons binnenkwam zijn we het goed gaan bestudeerden. Daarbij deden zich aantal vragen voor. Waarom wordt het hele sociale domein genoemd, waarom mogen we niets bezuinigen op jeugdzorg, wat wordt bedoelt met voorzieningen en waarom is die tekst rondom OZB opgenomen. We krijgen daar zeer correct reactie op, geen antwoorden, maar een serieus gewijzigd amendement. Wij natuurlijk weer in overleg over dit gewijzigde amendement. Het bleef ons bezig houden. Waarom zagen we uiteindelijk het amendement niet zitten. Hierbij onze tekst van de behandeling van het amendement.

Voorzitter, CDA zal niet instemmen met dit amendement.

We hebben enkele argumenten:

1. Het college heeft afgewogen kadernota opgesteld en heeft dit amendement op 3 juni volgens ons ontraden;
2. Wij werken al vanaf ‘Samenredzaamheid’ aan evenwichtigheid in financieel beleid, met name in bij bezuinigingen, college heeft in haar reactie op de beschouwingen nogmaals bevestigd dat zij daar ook van uit zal gaan;
3. CDA is voorstander van transparante en begrijpelijke minimaregelingen. Wij zien elders in Nederland effectiviteit van regelingen omhoog kan en de kosten omlaag, dat willen we in Hoogeveen ook graag. Met dit amendement lijkt het erop dat die kans wordt uitgesloten of verkleind.
4. Het college is druk doende met herontwerp sociaal domein, wij denken dat dit ook effect zal hebben op de kosten, roepen op om het college die ruimte geven om ook de kosten te drukken.

Verder zijn we blij dat de expliciete verwijzing naar OZB stijging door GB uit het amendement gehaald is. In een evenwichtige begroting wordt niet alleen aan de OZB-knop gedraaid.

Wij wensen het team herontwerp sociaal domein veel wijsheid en zullen waar we kunnen ook graag bijdragen aan ‘Nieuwe Sociaal Hoogeveen’.

Diepere achtergrond

Er zit nog een wereld achter deze 4 stellingen. Het aangepaste amendement van onze gewaardeerde collega’s van Gemeentebelangen begrijpen wij namelijk volkomen. Ook binnen het CDA zijn wij er bewust van dat we voorzichtig met de veranderingen in het sociaal domein moeten omgaan. Wij begrijpen dat Gemeentebelangen bezorgd is over het huidige mede door haar en ons vormgegeven sociale gezicht van Hoogeveen. Maar het amendement geeft ook aan dat wij fundamenteel anders tegen herinrichting sociaal domein aankijken. Wij zijn blij dat wij 3 juni van ons raadscollege ook begrepen hebben dat zij er fundamenteel anders tegen aankijken en dat zij een dergelijk amendement ontraden hebben.

Wij zijn blij dat het college de hand aan de ploeg geslagen heeft en aan het werk is met deze veranderingen in het sociaal domein. De planning in de brief van 4 mei is duidelijk. Het gelijk op werken met het ontwerptraject voor de B’22 is absoluut noodzakelijk.

Het CDA is zich bewust van te ver doorgeschoten neoliberale methoden in zorg, welzijn en dus ook ons sociaal domein. Het moet anders, in ons partij hebben deskundigen als Janny Bakker, Erik Dannenberg en Piet Omtzigt ons daarop gewezen. Het is een opdracht die wij uiterst serieus nemen. In Nederland en zeker ook in Hoogeveen moeten wij werken aan effectieve maatregelen. Dat ziet het CDA als haar opdracht. En hebben wij verwoord in de algemene beschouwingen van november 2019. We willen werken aan een Nieuw sociaal Hoogeveen. Wij waren dan ook blij dat een ervaren lokale bestuurder als wethouder Jan Zwiers ons in de raad van 8 april jongstleden wees op de mogelijkheid om de sociale regelingen van Hoogeveen eens te vergelijken met Almelo, wij zeggen doe dat eens voor omliggende middelgrote gemeenten in Drenthe, Overijssel of Friesland.

Het CDA is niet bang zaken te veranderen in het sociaal domein. Politiek is immers niet voor bange mensen. Als je de grond ploegt komt er weer lucht in de aarde. En kunnen gewassen groeien. Dit amendement lijkt op een wals de aarde dicht walst. Als de verandering een verbetering is, dan stelt dit amendement daar een verbod op in? Wij zien herinrichting sociaal domein als werken aan effectieve regelingen en daarbij ook financiële voordelen realiseren. Juist gisteren spraken we, als CDA-ers en experts, met Erik Dannenberg (voorzitter Divosa) die vurig oproept fundamentele wijzigingen. Die voorbeelden die hij noemt uit de Drechtsteden, Utrecht, Den Haag en Deventer die zien wij ook graag in Hoogeveen. Zijn voorbeelden zorgen voor beter functionerende sociale regelingen én besparingen. Wij zien een gemotiveerd en van noodzaak doordrongen ambtenarenteam en dito college. Deze mogen, wat het CDA betreft mogen ze best besparingen realiseren in het sociaal domein. Als ze maar hand in hand gaan met verbeteringen. Graag dragen wij daaraan bij. Het is een opdracht waar we niet emotioneel mee om moeten gaan, maar nuchter, sociaal en rechtvaardig. Wij denken dat het kan en wilden dit niet dichttimmeren met dit amendement.

Voorbeelden

Het CDA is niet op pad om de minima alles af te pakken. Wij werken druk aan wat wij een effectief minimabeleid noemen. We hebben bijvoorbeeld op 26 november 2020 van het college gehoord dat zij de regeling van het activiteitenfonds volkomen niet-effectief vonden. Dat hoeft men het CDA geen twee te zeggen. We dienden onmiddellijk een amendement bij de begroting in om het activiteitenfonds af te schaffen. Dat dit overigens via D’66, GB en CDA dan uiteindelijk in de Scala-wijzigingen terecht gekomen is, doet m.i. minder ter zake.

Een voorbeeld de andere kant op is de kwestie van het verlagen van het bedrag van individuele inkomenstoeslag (bijzondere bijstand). Op 8 april is geamendeerd door o.a. CU en CDA. Dit ging over de verplichting dat de gemeente een toeslag aan moet bieden voor inwoners die lange tijd een uitkering ontvangen of een inkomen hebben op uitkeringsniveau. Hoe en hoeveel bepaalt de gemeente zelf. Dit voorstel gaat over 75% verlaging. Voor deze groep kunnen de gevolgen groot zijn, zoals hierboven geschetst. Dit ging over 100.000 euro. In totaal bij hoofdstuk participatie-inkomen ging het over 107.500 euro. Deze regeling zorgt voor participatie en daarmee meer kans op uitstroom uit de bijstand. Dat zagen we zeker zitten. Daarom hebben we deze bezuiniging (met hulp van andere partijen) tegen gehouden.

Stemmen en een Oostenrijker

Het werd mede-ingediend door SP. Dat was al een opmerkelijke combinatie. Als we teruggaan naar de ‘grote botsing’ van 3 december 2020 dan stonden deze partijen nog lijnrecht tegenover elkaar. Je zag dat de partijen die we gemakshalve het OZB-blok noemen, worstelden met de nieuwe positionering van GB. Door de afgelopen jaren (met name bijlage F en de oranje map) al veel bezuinigd te hebben op het sociaal domein was bij GB de maat vol. En dat leidde tot verwarring van de partijen. SP was er dus snel uit. Omarmen die nieuwe positionering van GB. PvdA en CU hadden veel kritiek. Eerst met CDA en SGP meestemmen rondom lagere OZB-verhoging en nu zeggen ach, de minima hebben het zo zwaar te verduren gehad, we stappen over naar ‘het doorschuiven van de nota naar de huisbezitter en de ondernemer’….zwabberbeleid noemt CU dit, maar te gelijker tijd vond het het ook wel weer mooi. GB werd zelfs door enkele partijen welkom geheten in het ‘dan-maar-de-OZB omhoog kamp’. De verwarring werd nog groter toen het op stemmen aankwam. Toen bleek ook bij CU en PvdA de twijfel over de houding en de kritiek op het zwabberbeleid toch ondergeschikt aan dit amendement. Dus gingen GB, SGP (had het net gelezen?), CU, PvdA, SP akkoord met dit amendement. Door afwezigen hadden we 16 voor en 13 (CDA, D’66 en VVD) tegen. Daarmee hadden de minima van Hoogeveen een Oostenrijker!

Waarom zien we dit amendement als ‘een Oostenrijker’?

De raad heeft dus nu de kadernota geamendeerd met de tekst: er mag op sociale minima niet bezuinigd worden. Maar het college zit volop in ombouw van het sociaal domein. Hoe moet je zo’n betonnen uitspraak dan interpreteren? En wat als we de regelingen kunnen verbeteren om als ‘bijvangst’ ook kosten kunnen besparen? Pomper van SP gaf gelijk al volop de ruimte. Dat bezuinigingen als de regeling beter werd mocht wel. Het ging hem om ‘bezuinigingen om de bezuinigingen’. Volkomen onduidelijke duiding voor de kadernota. GB zal zich wel afgevraagd hebben hoe hard is dan nu, dit amendement nog. Iedereen wil graag verbetering. CDA zet zich enorm in om te werken aan vergroting van de effectiviteit van het minimabeleid. Dat is een breed probleem, maar we zien dat het elders tot voordelen heeft geleid. Zowel qua regeling (inhoud) als qua geld. Gelukkig mag dat dan wel….kortom dit aangenomen amendement is verwarrend gebleken, maar de minima van Hoogeveen hebben een Oostenrijker. Geen concrete verbetering, geen half ei, maar een lege dop. Geen partij, zeker CDA niet, wil bezuinigingen om de bezuinigingen. Wel willen wel sparen, investeren, onderhouden, instand houden en effectieve minimaregelingen. Het laatste woord is over deze Oostenrijker nog niet gezegd. En terecht….!

Het liep deze avond met de Oostenrijkers niet zo goed af: